Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kuratorka: Marta Miś
współpraca: Anna Muszyńska
projekt ekspozycji i identyfikacji wizualnej: Lotne Studio
realizacja wystawy: Andrzej Bialik, Dariusz Bochenek, Remigiusz Olszewski, Grzegorz Ostromecki

Wystawa Mariusza Wilczyńskiego skupia się na jednym filmie – pełnometrażowym debiucie tego znanego animatora zatytułowanym Zabij to i wyjedź z tego miasta. Jego światowa premiera odbyła się na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie na początku 2020 roku, jednak ze względu na pandemię koronawirusa na wejście do kin film czekał prawie rok. W tym czasie był pokazywany i zdobywał nagrody m.in. na najważniejszych festiwalach animacji na świecie – w Annecy i Ottawie.

Animacja, początkowo planowana jako krótki metraż, była realizowana przez 14 lat. Ostatecznie powstał film długometrażowy, będący wędrówką artysty przez krainę wspomnień, w której przewijają się bliskie mu osoby oraz miejsca. Tłem dla tej surrealistycznej historii jest Łódź, rodzinne miasto animatora, jej bohaterami natomiast – postacie prawdziwe, wymyślone lub zaczerpnięte z literatury. Jedna z najważniejszych to Tadeusz Nalepa – nieżyjący już przyjaciel Wilczyńskiego i autor ścieżki muzycznej. Zabij to i wyjedź z tego miasta łączy klimat sennego marzenia z realizmem i czarnym humorem, kulturę wysoką z popkulturą, osobiste wspomnienia z opisem rzeczywistości. Tradycyjną animację twórca wpisuje w format kina fabularnego, choć nadal pozostaje w przestrzeni filmu artystycznego, a na wskroś polski film czyni uniwersalnym i zrozumiałym także dla widza zagranicznego.

Kilka tysięcy rysunków w różnej skali, podpatrywanie i podsłuchiwanie peerelowskiej rzeczywistości i języka (autor ujawnia tu również swoje ucho do dialogów), „udźwiękowianie” bohaterów przez lata (w obsadzie znaleźli się m.in. Andrzej Wajda, Irena Kwiatkowska, Barbara Krafftówna, Krystyna Janda, Tadeusz Nalepa, Tomasz Stańko, Gustaw Holoubek, Andrzej Chyra czy Maja Ostaszewska) oraz muzyka Nalepy i Breakoutów – to tylko część składowych tej opowieści o przemijaniu. Wystawa Zabij to… w Zachęcie przede wszystkim zbudowana jest wokół kontekstów tworzących świat przedstawiony w filmie oraz samo dzieło. Z jednej strony określa je plastyka (wieloplanowe scenografie miasta, inne niż we wcześniejszych filmach reżysera światło), na wystawie pokazana poprzez oryginalne rysunki oraz opracowaną animatorsko scenografię. Z drugiej strony – totalne myślenie Wilczyńskiego o dźwięku jako ważnym budulcu przestrzeni filmowej. Trzecim ważnym elementem wystawy są sceny, które nie weszły do ostatecznej wersji filmu – udźwiękowione i zmontowane na etapie animatika, pokazujące w uproszczonej formie planowaną animację postaci, co pozwala widzom poznać też warsztat współczesnego animatora.

Mariusz Wilczyński – reżyser animacji, malarz, performer, scenograf, profesor Szkoły Filmowej w Łodzi. Absolwent malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi (dyplom w pracowni Stanisława Fijałkowskiego), od 1996 roku zajmuje się animacją. Jako jedyny polski animator miał retrospektywę swoich krótkich filmów w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, a także w National Gallery of Art w Londynie, w Pretoria Art Museum oraz National Museum of Brazil w Brasilii. Jego pełnometrażowy film Zabij to i wyjedź z tego miasta zdobył nagrody na najważniejszych festiwalach animacji – w Annecy (Specjalna Nagroda Jury) i Ottawie (Grand Prix dla filmu pełnometrażowego). Jako jedyny film animowany dostał Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz cztery statuetki Polskich Nagród Filmowych Orły.