Przestrzenie
27.06 – 21.09.2025 Przestrzenie
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
artyści: Magdalena Abakanowicz, Tadeusz Dobosz, Wojciech Fangor, Zdzisław Jurkiewicz, Teresa Kelm, Zygmunt Krauze, Andrzej Matuszewski, Ewa Partum, Maria Pinińska-Bereś, Henryk Stażewski, Stanisław Zamecznik
kurator: Michał Jachuła
dokumentacja: Marian Szpakowski, Zdzisław Głowacki, Tomasz Jaśkiewicz, Tadeusz Śliwiński, Tadeusz Wolański, Henryk Morel, Piotr Perepłyś, Rajmund Ziemski, Stefan Krygier, Marian Bogusz, Artur Brunsz, František Kysztal, Magdalena Więcek, Stefan Gierowski, Bronisław Kierzkowski, Roman Opałka, Bohdan Urbanowicz, Włodzimierz Borowski, Grzegorz Kowalski, Henryk Morel, Cezary Szubartowski, Edward Krasiński, Zbigniew Gostomski, Koji Kamoji, Andrzej Łobodziński, Krystyn Zieliński, Tadeusz Kantor, Zygmunt Targowski, Stanisław Dróżdż i inni
Wystawa ma zaplanowany kierunek zwiedzania — prosimy o poruszanie się zgodnie z wyznaczoną trasą.
Wejście prowadzi do sali Narutowicza z pracą Wojciecha Fangora, a wyjście — przez salę Gersona, w której znajdują się archiwalia.
Nie ma możliwości cofania się. Jeśli będą Państwo chcieli wrócić do wybranego obiektu, należy przejść całą trasę do końca i zacząć ponownie od wejścia.
Można poruszać się pomiędzy poszczególnymi elementami instalacji, ale nie wolno ich dotykać.
Wyjątkiem jest sala nr 4, w której znajdują się białe obrotowe drzwi. Prosimy je delikatnie pchnąć i zachować ostrożność, aby nie uderzyć innych osób.
Dziękujemy za uważność i życzymy udanego zwiedzania!
Wystawa Przestrzenie to wyjątkowa okazja, by zanurzyć się w zjawisko, które na trwałe zmieniło sposób, w jaki myślimy o sztuce i jej obecności w przestrzeni. Pokazując prace klasyków polskiej sztuki współczesnej — takich jak Magdalena Abakanowicz, Wojciech Fangor, Henryk Stażewski czy Maria Pinińska-Bereś — wystawa przybliża fenomen sztuki environment, jednego z najważniejszych i najbardziej nowatorskich nurtów drugiej połowy XX wieku.
Jak wygląda sztuka, która angażuje różne zmysły i pozwala dosłownie wejść do środka dzieła? Na wystawie Przestrzenie w Zachęcie — Narodowej Galerii Sztuki prezentujemy unikatowe realizacje klasyków polskiej sztuki współczesnej, które zmieniły sposób myślenia o przestrzeni, widzu i ekspozycji. Rekonstrukcje historycznych dzieł oraz bogate materiały archiwalne pozwalają odkryć pionierskie praktyki artystyczne, które inspirują do dziś.
Termin environment (z ang. otoczenie) odnosi się do prac, które angażują widza fizycznie i zmysłowo — przestrzeni zaprojektowanych tak, by można było do nich wejść, doświadczyć ich światła, dźwięku, koloru i rytmu. Ten sposób myślenia o sztuce wyprzedza o dekady dzisiejsze instalacje immersyjne. To nie tylko forma, ale cała nowa logika tworzenia — łącząca malarstwo, rzeźbę, architekturę i happening.
W Polsce środowisko artystyczne wcześnie podjęło prace sytuujące się w tym nurcie. Za pierwsze dzieło environment w Polsce uznaje się Studium przestrzeni (1958) Wojciecha Fangora i Stanisława Zamecznika. To właśnie malarstwo — z jego eksperymentami z perspektywą, głębią i trójwymiarowością — stało się główną siłą napędową dla rozwoju environment w naszym kraju. Drugim ważnym impulsem była współpraca artystów z architektami przy projektowaniu wystaw — w szczególności z Oskarem i Zofią Hansenami oraz Stanisławem Zamecznikiem.
W ramach wystawy można zobaczyć pięć rekonstrukcji realizacji environment — trzy z nich prezentowane są po raz pierwszy od momentu ich powstania. Są to prace, które różnią się podejściem — od malarskiego i konceptualnego, przez rzeźbiarskie, po próby multisensorycznego oddziaływania na widza. Wszystkie łączy kryterium oryginalności i eksperymentu.
Oprócz rekonstrukcji ekspozycja obejmuje także dokumentację twórczości takich artystów jak Włodzimierz Borowski, Józef Szajna, Zbigniew Dłubak, Edward Krasiński, Zbigniew Gostomski i Zygmunt Targowski.
Ważnym kontekstem dla wystawy są również galerie i imprezy artystyczne, dzięki którym możliwe były eksperymenty z formą i przestrzenią. Oprócz Galerii Foksal, której niewielka przestrzeń ekspozycyjna zachęcała do pracy z przestrzenią i koncepcją wystawy jako medium sztuki, Zachęta przypomina działalność Galerii Współczesnej w Warszawie, prowadzonej przez Janusza i Marię Boguckich, w której w latach 60. i 70. XX wieku zaprezentowano cztery z pokazywanych dziś w odtworzonej formie prac.
Przestrzenie to nie tylko przegląd historycznych realizacji. Celem wystawy jest także refleksja nad tym, jak sztuka przestrzeni kształtowała nowe modele myślenia o ekspozycji, relacji z odbiorcą i granicach artystycznych dyscyplin. W czasach wszechobecności instalacji immersyjnych i mediów cyfrowych wystawa pozwala sięgnąć do źródeł tego fenomenu i docenić pionierskie podejście twórców, którzy mimo licznych ograniczeń w nieskrępowany sposób podejmowali eksperyment w sztuce.
grafika z wykorzystaniem: Zdzisław Jurkiewicz, Environment w pulsującym świetle czerwonym i niebieskim, Galeria pod Moną Lisą, Wrocław, 1969, fot. Tadeusz Rolke, dzięki uprzejmości Dolnośląskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych
- 27.06, godz. 12:15 Patrzeć/Zobaczyć. Oprowadzanie dla dorosłych 60+ po wystawie
- 28.06, godz. 15 Oprowadzanie kuratorskie Michała Jachuły | Piknik
- 29.06, godz. 12:15 Oprowadzanie kuratorskie Michała Jachuły
- 11.07, godz. 17:30 Blisko | Oprowadzanie kuratorskie Michała Jachuły
- 25.07, godz. 17 Zachęta Miga! Oprowadzanie po wystawie w PJM
- 1.08, godz. 18 Workshop for adults in English. The Poetic Language of Space: Inspired by Ewa Partum
- 2.08, godz. 13 Sztuka dostępna. Oprowadzanie z audiodeskrypcją na żywo
Wystawie „Giorgio Morandi” towarzyszy wybór publikacji dostępnych w bibliotece Zachęty. Polecamy je osobom, które chcą pogłębić swoją wiedzę o włoskiej sztuce XX wieku, zrozumieć kontekst historyczny i artystyczny twórczości Morandiego, a także spojrzeć szerzej na zjawiska, z którymi rezonowała jego praktyka.
Giorgio Morandi i sztuka włoska XX wieku
- Giorgio Morandi: Etchings
Jeżeli chcesz przyjrzeć się z bliska warsztatowi graficznemu Morandiego i jego mistrzowskiemu operowaniu światłem i konturem. - Morandi i faszystowskie ventennio, Ł. Kiepuszewski [w] Obraz w historii i poza historią
Jeżeli interesuje cię, jak twórczość Morandiego funkcjonowała w trudnym czasie włoskiego faszyzmu — w cieniu polityki i historii. - Pittura italiana contemporanea
Jeżeli chcesz zobaczyć, jak Morandi wpisuje się w ciągłość współczesnego malarstwa włoskiego. - Pittura italiana, quinto volume: Il Novecento
Jeżeli interesuje cię przekrojowe spojrzenie na włoską sztukę XX wieku – od modernizmu po późniejsze nurty. - Współczesna sztuka włoska: 100 dzieł od futuryzmu po dzień dzisiejszy...
Jeżeli chcesz zobaczyć, jak Morandi funkcjonuje na tle innych włoskich awangard i nurtów artystycznych. - Dokumentacja aktowa i fotograficzna wystawy Współczesna sztuka włoska...
Jeżeli ciekawi cię, jak prezentowano włoską sztukę w Polsce i jakie miejsce zajmował Morandi w tych narracjach.
Malarstwo figuratywne, klasyczne, codzienne
- Martwa natura: Od starożytności po wiek XX
Jeżeli chcesz lepiej zrozumieć gatunek, który był obsesją i poetyką Morandiego przez całe życie. - The World New Made: Figurative Painting in the Twentieth Century
Jeżeli interesuje cię, jak figuracja w malarstwie XX wieku oparła się abstrakcji i co Morandi ma z tym wspólnego. - Art Since 1945
Jeżeli chcesz zobaczyć, jak wyglądała scena artystyczna po II wojnie światowej i gdzie uplasować Morandiego.
Dziedzictwo, kanon i instytucje włoskiej sztuki
- Cento anni di arte italiana alla Farnesina
Jeżeli ciekawi cię, jak włoska dyplomacja kulturalna budowała kanon sztuki narodowej — i co do niego weszło. - Du futurisme au spatialisme: Peinture italienne de la première moitié du XXe siècle
Jeżeli chcesz prześledzić burzliwą historię włoskiego malarstwa od awangardy po eksperymenty z przestrzenią. - Malarstwo włoskie: Mistrzowie i arcydzieła
Jeżeli lubisz szeroką panoramę sztuki i chcesz zobaczyć, w jakim towarzystwie znajduje się Morandi jako klasyk XX wieku.
Przestrzenie
27.06 – 21.09.2025
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
Zobacz na mapie
Godziny otwarcia:
wtorek – niedziela godz. 12–20
czwartek – wstęp wolny
kasa biletowa czynna do godziny 19.30