Lalki: teatr, film, polityka

19.03 – 30.06.2019 Lalki: teatr, film, polityka

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kuratorka: Joanna Kordjak
współpraca merytoryczna: Kamil Kopania
współpraca: Julia Leopold
artyści: Jan Berdyszak, Ali Bunsch, Jan Dorman, Stanisław Fijałkowski, Zofia Gutkowska-Nowosielska, Maria Jarema, Wiesław Jurkowski, Tadeusz Kantor, Adam Kilian, Jerzy Kolecki, Jerzy Kotowski, Jerzy Krawczyk, Lech Kunka, Jadwiga Maziarska, Kazimierz Mikulski, Witold Miller, Lidia Minticz, Helena Naksianowicz, Jerzy Nowosielski, Andrzej Pawłowski, Janina Petry-Przybylska, Piotr Sawicki, Leokadia Serafinowicz, Jerzy Skarżyński, Zofia Stanisławska-Howurkowa, Maciej Szańkowski, Marian Stańczak, Franciszka Themerson, Ewa Totwen, Olga Totwen, Zenon Wasilewski, Henryk Wiciński, Jerzy Zaruba, Jerzy Zitzman
artyści współpracujący: Roman Dziadkiewicz i Wojciech Ratajczak, Paulina Ołowska i Elżbieta Jeznach, Daniel Rumiancew, Łukasz Rusznica i Krystian Lipiec
architektura wystawy: Maciej Siuda Pracownia (Billy Morgan, Patrycja Dyląg, Jan Szeliga, Maciej Siuda)
identyfikacja wizualna: Jakub de Barbaro
organizatorzy: Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
partner: Akademia Teatralna im A. Zelwerowicza w Warszawie, Filia w Białymstoku - Wydział Sztuki Lalkarskiej

Niewinna i groźna, zawieszona pomiędzy żywym a martwym, ruchomym i nieruchomym, ludzkim i nieludzkim — lalka teatralna — budzi fascynacje. Ale spotkanie z nią, wbrew zdrowemu rozsądkowi, wywołuje w nas również niepokój i uświadamia, że ludzka wyższość nad światem materialnym nie jest niczym pewnym…

Jej ogromny potencjał jako narzędzia artystycznej ekspresji odkryli twórcy awangardowi na początku XX wieku. Teatr lalkowy – przez długi czas uważany za gatunek niższy, bliższy teatrowi ulicznemu czy cyrkowi, spychany na margines, traktowany niezbyt poważnie i łączony w pierwszej kolejności z rozrywką dla dzieci – pozwalał na przekraczanie sztywnych podziałów na kulturę popularną i elitarną. Z jednej strony otwierał nową, niezwykle atrakcyjną przestrzeń dla eksperymentów formalnych, z drugiej służył też jako narzędzie zaangażowania społeczno-politycznego.

Uwzględniając te dwa kluczowe aspekty, wystawa w Zachęcie sytuuje teatr lalkowy w obszarze historii sztuki oraz w szerszym kontekście przemian artystycznych i polityczno-społecznych zachodzących w Polsce w latach 50. i 60. XX wieku. Na większą skalę można było wówczas obserwować zjawisko przenikania się sztuki i teatru lalkowego, a także odkrywania własnej tożsamości przez tę dziedzinę. Teatr lalkowy porzucił naśladowanie „teatru żywego”, a jego twórcy zaczęli odsłaniać kulisy animacji i demonstrować dotychczas skrywany proces tworzenia. Realizowane w powojennej Polsce spektakle lalkowe (zarówno dla dzieci, jak i dorosłych widzów) stanowiły interdyscyplinarne przedsięwzięcia, w których udział brali wybitni malarze, rzeźbiarze i kompozytorzy, a o ich wyjątkowości decydowało połączenie eksperymentalnej plastyki i muzyki z awangardowymi koncepcjami pedagogicznymi.

Spojrzenie na teatr lalkowy jako przestrzeń wizualnego eksperymentu daje szansę na uwzględnienie w historii sztuki artystów, którzy całą swoją zawodową aktywność poświęcili tej dziedzinie (jak Leokadia Serafinowicz czy Jerzy Kolecki). Z kolei przypomnienie mało znanych epizodów współpracy z teatrem lalkowym kilku czołowych postaci polskiej sceny artystycznej lat powojennych (jak Stanisław Fijałkowski, Jerzy Nowosielski, Jadwiga Maziarska, Jan Berdyszak czy Andrzej Pawłowski) pozwala zobaczyć w innym świetle różne wątki czy nawet całokształt ich działalności. Wystawa uwzględnia także poszukiwania dotyczące pokrewnej, równie prężnie rozwijającej się filmowej animacji lalkowej.

Prezentacja wybranych realizacji, twórców i środowisk została zbudowana wokół takich zagadnień jak antropologia ciała, pedagogika, a wreszcie polityka. Twórcy wystawy poszerzają refleksję nad znaczeniami i funkcjami lalek, stawiając pytanie o ich polityczny wymiar. Przywołują różne strategie ich użycia — od propagandowego wykorzystania repertuaru po karykaturalne i poniżające przedstawienia wrogów politycznych — pokazując również ich niebezpieczny potencjał.

Wystawie towarzyszy książka pod redakcją Joanny Kordjak i Kamila Kopani, a także program edukacyjny — cykl warsztatów i wykładów poświęconych zarówno praktycznym aspektom warsztatu aktorskiego, jak i szerszej refleksji teoretycznej, pozwalającej spojrzeć na lalkę jako obiekt kulturowy. Zastanowimy się nad kwestiami autonomii lalki, sposobami interakcji między lalką a towarzyszącym jej na scenie aktorem, a także nad relacjami władzy, w które lalka była wikłana jako obiekt politycznej metafory.

Uwzględniając komfort zwiedzania i z uwagi na dużą liczbę delikatnych obiektów w salach, uprzedzamy o konieczności ograniczenia wstępu na wystawę (do 50 osób).


Leokadia Serafinowicz, kukła Izaaka Belwedońskiego do spektaklu Łaźnia, 1967, Teatr Animacji w Poznaniu, fot. Łukasz Rusznica, Krystian Lipiec

Przewodnik po wystawie (PJM)

Powiązane materiały
  • Grafika obiektu: Zachęta. Marzec, kwiecień, maj 2019
    mediateka / foldery / teksty
    Zachęta. Marzec, kwiecień, maj 2019
    Magazyn
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka
    mediateka / książki
    Lalki: teatr, film, polityka
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka
    mediateka / książki
    Lalki: teatr, film, polityka
    (w języku angielskim)
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka.
    mediateka / PJM
    Lalki: teatr, film, polityka.
    Przewodnik po wystawie (PJM)
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka
    mediateka / plakaty
    Lalki: teatr, film, polityka
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka
    mediateka / plakaty
    Lalki: teatr, film, polityka
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka
    mediateka / plakaty
    Lalki: teatr, film, polityka
  • Grafika obiektu: Lalki: teatr, film, polityka
    mediateka / wideo dokumentacja
    Lalki: teatr, film, polityka
    Wideo-dokumentacja
Powiązane wydarzenia
  • Grafika wydarzenia: Anatomia lalki. Warsztaty dla dorosłych
    21.03.2019 (CZW) 18:00
    Anatomia lalki. Warsztaty dla dorosłych
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Oprowadzanie kuratorskie Joanny Kordjak po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    24.03.2019 (ND) 12:15
    Oprowadzanie kuratorskie Joanny Kordjak po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Teatr cieni.
    24.03.2019 (ND) 15:00
    Teatr cieni.
    Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Teatr cieni. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    31.03.2019 (ND) 15:00
    Teatr cieni. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Tymoteusz i Psiuńcio
    07.04.2019 (ND) 12:30
    Tymoteusz i Psiuńcio
    Spektakl dla dzieci
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Alfabet lalek. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    14.04.2019 (ND) 12:30
    Alfabet lalek. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Świąteczne oprowadzanie z przewodnikiem
    22.04.2019 (PN) 12:15
    Świąteczne oprowadzanie z przewodnikiem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Zakryte — odkryte. Wykład z elementami performatywnymi
    25.04.2019 (CZW) 18:00
    Zakryte — odkryte. Wykład z elementami performatywnymi
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Sztuka dostępna. Spotkanie dla osób niewidomych na wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    08.05.2019 (ŚR) 17:00
    Sztuka dostępna. Spotkanie dla osób niewidomych na wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Oprowadzanie tematyczne. Opowieści rzeczy
    10.05.2019 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Oprowadzanie tematyczne. Opowieści rzeczy
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: #transForm.
    10.05.2019 (PT) 18:00
    #transForm.
    Pokaz prac studentów Wydziału Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Экскурсия по выставке «Куклы: Театр, Фильм, Политика» на русском языке.
    12.05.2019 (ND) 14:00
    Экскурсия по выставке «Куклы: Театр, Фильм, Политика» на русском языке.
    (Oprowadzanie po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka” w języku rosyjskim)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Teatr cieni. Warsztaty z cyklu „Co robi artysta?” dla rodzin z dziećmi ze spektrum autyzmu
    18.05.2019 (SOB) 12:30
    Teatr cieni. Warsztaty z cyklu „Co robi artysta?” dla rodzin z dziećmi ze spektrum autyzmu
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: „Zachęta miga rodzinnie!”. Oprowadzanie i warsztaty na wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    18.05.2019 (SOB) 16:00
    „Zachęta miga rodzinnie!”. Oprowadzanie i warsztaty na wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Objazdowy teatr lalek. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    19.05.2019 (ND) 15:00
    Objazdowy teatr lalek. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: „Zachęta miga!”. Oprowadzanie w polskim języku migowym po wystawie  „Lalki: teatr, film, polityka”
    22.05.2019 (ŚR) 18:00
    „Zachęta miga!”. Oprowadzanie w polskim języku migowym po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Patrzeć/zobaczyć. Sztuka współczesna i seniorzy na wystawie Lalki: teatr, film, polityka
    24.05.2019 (PT) 12:15
    Patrzeć/zobaczyć. Sztuka współczesna i seniorzy na wystawie Lalki: teatr, film, polityka
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Lalki pani Leokadii. Oprowadzanie Dominika Kuryłka po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    25.05.2019 (SOB) 16:00
    Lalki pani Leokadii. Oprowadzanie Dominika Kuryłka po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia:  Praca nad rolą / praca nad lalką. Warsztaty dla dorosłych
    29.05.2019 (ŚR) 18:00
    Praca nad rolą / praca nad lalką. Warsztaty dla dorosłych
    Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)sala kinowa
  • Grafika wydarzenia: Lalka może więcej. Warsztaty dla dorosłych
    30.05.2019 (CZW) 18:00
    Lalka może więcej. Warsztaty dla dorosłych
    Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)sala kinowa
  • Grafika wydarzenia: Niedzielne oprowadzanie z przewodnikiem
    02.06.2019 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzanie z przewodnikiem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: 4. Tydzień Dziecka.
    02.06.2019 (ND) 12:30
    4. Tydzień Dziecka.
    Teatr lalek. Warsztaty rodzinne
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Co może lalka? Rozmowa z aktorami
    06.06.2019 (CZW) 18:00
    Co może lalka? Rozmowa z aktorami
    Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)sala kinowa
  • Grafika wydarzenia:  Kobieta Oko.
    07.06.2019 (PT) 18:00
    Kobieta Oko.
    Etiuda aktorsko-lalkowa
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Lalka — narzędzie awangard i eksperymentów teatralnych
    08.06.2019 (SOB) 16:00
    Lalka — narzędzie awangard i eksperymentów teatralnych
    Oprowadzanie Karoliny Czerskiej po wystawie „Lalki: teatr, film, polityka”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Oprowadzanie tematyczne. Kulisy
    14.06.2019 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Oprowadzanie tematyczne. Kulisy
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Oprowadzanie tematyczne. Awangarda w świecie lalek
    28.06.2019 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Oprowadzanie tematyczne. Awangarda w świecie lalek
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Niedzielne oprowadzanie z przewodnikiem
    30.06.2019 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzanie z przewodnikiem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
E-KSIĘGARNIA
  • Publikacje Zachęty
    99,00 złPuppets: Theatre, Film, Politics

Informacje

Lalki: teatr, film, polityka
19.03 – 30.06.2019

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
Zobacz na mapie

Godziny otwarcia:
wtorek – niedziela godz. 12–20
czwartek – wstęp wolny    
kasa biletowa czynna do godziny 19.30   

Współorganizator:
FINA

Partner:
Akademia Teatralna im A. Zelwerowicza w Warszawie, Filia w Białymstoku - Wydział Sztuki Lalkarskiej