Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kuratorka: Maria Brewińska
wystawa współorganizowana z: The Japan Foundation
współpraca: Takamatsu Art Museum, the National Museum of Modern Art Tokyo oraz Museum of Modern Art, Kamakura & Hayama
komitet wystawy: Pan Tsutomu Mizusawa, dyrektor Museum of Modern Art, Kamakura ＆ Hayama, Przewodniczący Komitetu
Pan Masao Momiyama, kurator Museum of Modern Art, Kamakura ＆ Hayama
Pani Naoko Mohri, kuratorka Takamatsu Art Museum
Pan Yuji Makino, kurator Takamatsu Art Museum
honorowy patronat: Ambasada Japonii w Polsce
partner: TZF Polfa S.A.

Wystawa prezentuje po raz pierwszy w Polsce awangardową sztukę japońską dwóch historycznych dekad, czasu przełomowych zdarzeń i przemian, w wyniku których wyłoniła się Japonia znana nam dzisiaj. Składa się z dzieł najważniejszych artystów tamtego czasu, rzadko pokazywanych poza Japonią, oraz z dokumentacji ówczesnych ruchów awangardowych.

Odradzająca się po wojnie Japonia przekształcała się w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych w zawrotnym tempie — w 1964 roku była gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich w Tokio, a w 1970 roku światowej wystawy Expo’70. W tytułowych dekadach, chociaż nacechowane były wciąż doświadczeniami wojny i powojennego fermentu politycznego, dokonała się także redefinicja japońskiej kultury. Kształtujący się wówczas w Japonii współczesny język sztuki, obejmujący nowe malarstwo, instalację, performans, fotografię, grafikę czy film, uświadamia dynamikę przemian i oddaje energię sztuki powstającej w tym wyjątkowym okresie, w którym kraj ten po raz pierwszy w swojej historii włączył się w  procesy globalnej współpracy i przemian. Otwarcie Japonii na wpływy Zachodu stworzyło w latach pięćdziesiątych XX wieku sprzyjające warunki dla rozwoju sztuki awangardowej — artyści budowali nowe strategie twórczości dalekie od znanych wcześniej form narzucanych przez tradycyjne zhierarchizowane organizacje i stowarzyszenia.

Wystawa w Zachęcie pokazuje dzieła twórców, którzy zerwali z konwencjonalnym pojmowaniem sztuki, i skupia się na powstających w tym czasie awangardowych grupach i nieformalnych nurtach artystycznych. Po raz pierwszy prezentowane są m.in. obrazy tzw. malarzy reportażystów (awangardowych realistów), ujawniających sprzeczności powojennego społeczeństwa japońskiego w stylu realistycznym, dzięki czemu ich polityczne przesłanie było łatwo zrozumiałe. W niespokojnych politycznie latach pięćdziesiątych w różnych ośrodkach powstawały nowatorskie ruchy i grupy artystyczne. Sieć wzajemnych powiązań indywidualności i kolektywnych praktyk pokazują dzieła i dokumenty archiwalne grup takich jak Jikken Kōbō, Demokratyczne Stowarzyszenie Artystów, Stowarzyszenie Artystyczne Gutai, Kyūshū-ha (Szkoła z Kiusiu) czy kolektyw fotograficzny Vivo. Lata sześćdziesiąte przyniosły wiele wybitnych realizacji przedstawicieli starszej generacji, a także zaowocowały twórczością nowego pokolenia, którego radykalne instalacje, akcje i happeningi zmieniły oblicze awangardy japońskiej. Wśród nich wyróżniają się działania m.in. Neo Dada, Zero Jigen, Hi Red Center, The Play, GUN (Grupa Ultra Niigata), Bikyōtō czy Provoke. Manifestujące się na wiele sposobów dążenia do pogodzenia pozornie przeciwstawnych postaw — indywidualizmu z kolektywizmem — okazały się ożywcze dla rozwoju japońskiej sztuki współczesnej. Wystawa prezentuje dzieła, które poprzez poszukiwanie form i strategii wypowiedzi artystycznej adekwatnych do aktualnych czasów, uczyniły Japonię nowym ośrodkiem życia artystycznego.

^{The Play, fotografia}