Pawilon Polski na Międzynarodowej Wystawie Sztuki – La Biennale di Venezia

Komisarz: Bartłomiej Sienkiewicz
Kuratorka: Marta Czyż

Powtarzajcie za mną II to audiowizualna instalacja wideo zrealizowana przez ukraiński kolektyw Open Group. Twórczość członków grupy opiera się na badaniach interakcji między ludźmi, artystami, sytuacją i przestrzenią. Ważnymi elementami ich prac są performatywność i współpraca z widzami i uczestnikami. Temat wojny pojawiał się w ich pracach wielokrotnie, odkąd w 2014 Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej rozpoczęły działania militarne na południowo-wschodnim obszarze Ukrainy. Projekty Open Group powstają w wyniku długotrwałego procesu, a tematy prac stale się między sobą przenikają.

Powtarzajcie za mną II  jest zbiorowym portretem świadków wojny trwającej w Ukrainie. Prezentowane prace wideo powstały w 2022 i w 2024 roku. Wszyscy ich bohaterowie to cywilni uchodźcy wojenni, którzy opowiadają o wojnie zapamiętanymi dźwiękami broni, a następnie zapraszają publiczność do ich powtórzenia. Artyści wykorzystują tutaj formułę karaoke. W tym wypadku akompaniamentem nie są jednak znane przeboje, lecz wystrzały, kanonady, wycie i wybuchy, a tekstem – opisy śmiercionośnej broni. Tak brzmi ścieżka dźwiękowa wojny. Zestawienie ze sobą prac z 2022 i 2024 roku pokazuje drastyczną ciągłość pamięci, a także zmiany technologiczne. Pierwsze wideo zostało nakręcone w obozie dla tzw. wewnętrznych uchodźców pod Lwowem. Druga praca była realizowana poza Ukrainą, w lokalizacjach, które dla uczestników są bezpiecznym miejscem. Jednak w dalszym ciągu, już poza zasięgiem maratonu syren alarmowych, dźwięki wojny pozostają dla nich częścią traumy i poszerzają symbolicznie granice jej zasięgu.

Na kilka tygodni przed rosyjską inwazją Centrum Komunikacji Strategicznej i Centrum Bezpieczeństwa Informacji przy Ministerstwie Kultury i Polityki Informacyjnej rozpoczęły dystrybucję broszury Na wypadek zagrożenia lub wojny wyjaśniającej, jak zachowywać się na obszarze działań wojennych. Instrukcje różnią się w zależności od tego, czy przeprowadzony atak jest ostrzałem z karabinów szturmowych, ostrzałem artyleryjskim, ostrzałem z wielu wyrzutni rakiet, czy bombardowaniem z powietrza. Umiejętność ich rozpoznania pomaga ratować życie. Powtarzajcie za mną II ukazuje wojnę jako doświadczenie zbiorowe, niezależne od wieku, pochodzenia, statusu zawodowego i społecznego, oddając głos świadkom i zwracając uwagę na indywidualne przeżywanie katastrofy. 

Publiczność może powtarzać za świadkami dźwięki broni, ucząc się języka ich doświadczenia, lub oddalić się w zaaranżowaną, bezpieczną przestrzeń baru karaoke. Nie jest to jednak zwykły bar, jaki znamy, ale instruktażowe miejsce karaoke zagrażającej nam, jeszcze bardziej militarnej przyszłości. To widmo pozostanie z nami tak długo, jak długo nacjonalistyczna polityka imperialna będzie akceptowana jako element dyplomatycznego kompromisu.