Litewski duet artystyczny Pakui Hardware, tworzony przez Neringę Černiauskaitė i Ugniusa Gelgudę, prezentuje w Warszawie swoje nowe rzeźby kinetyczne. Wykonane ze stali, szkła, silikonu oraz elastycznej tkaniny poruszają się w jednostajnym rytmie, tworząc wrażenie autonomicznych podmiotów.

Wystawa Serce. Słońce, jest zaproszeniem do refleksji nad osobistą oraz uniwersalną symboliką słońca i serca. Powstała w efekcie twórczego dialogu między artystkami, rozwijając się organicznie na zasadzie kłącza. Kluczowymi wątkami ekspozycji są: wzmacnianie kobiecych głosów, przywracanie pamięci o wybitnych kobietach, przepracowywanie traum, odrodzenie przez proces symbolicznego spalenia oraz eksploracja języka jako narzędzia komunikacji.

Wystawa w WATARI-UM, The Watari Museum of Contemporary Art, ma charakter przeglądu dzieł powstałych w ciągu sześciu dekad. Wybór prac prezentuje podstawowe cechy sztuki Kamojiego — adekwatność życia i pracy, wizualny minimalizm, świadomą eliminację rzeczy, filozoficzny namysł lub w ogóle refleksję nakierowaną na wewnętrzne doznania, dążenie do harmonii — zarówno harmonii z sobą samym, jak i z naturą i otoczeniem. Na wystawie spotykają się różne dzieła Kamojiego, ale wszystkie są nierozerwalnie związane z wewnętrznym, pogłębionym doświadczeniem artysty.

Spotkali się jako studenci i absolwenci łódzkiej Szkoły Filmowej – młodzi artyści, dla których film i fotografia nie były jedynie narzędziami zapisu, lecz sposobem myślenia o rzeczywistości. Interesowało ich nie tylko to, co obraz przedstawia, ale też jak powstaje, jakie mechanizmy nim rządzą i gdzie przebiegają jego granice. Wspólne eksperymenty, prowadzone od początku lat 70., doprowadziły do powstania Warsztatu Formy Filmowej – grupy, która wywarła decydujący wpływ na ówczesny język sztuk wizualnych, badając jego strukturę, mechanizmy percepcji i możliwości komunikacyjne.

Wystawa Sztuka musi wisieć jest przeglądem twórczości amerykańskiej artystki Andrei Fraser, jednej z najważniejszych postaci świata sztuki zajmujących się krytyką instytucjonalną, a w ostatnich latach także badaniami społeczno-politycznymi, psychologią i doświadczeniem afektywnym coraz bardziej spolaryzowanych społeczeństw.

Wystawa Powtarzajcie za mną II to zbiorowy portret świadków wojny trwającej w Ukrainie, prezentowany w formie instalacji audiowizualnej. Składają się na nią dwie prace wideo zrealizowane w 2022 i 2024 roku. Ich bohaterami są cywilni uchodźcy, którzy opowiadają o wojnie zapamiętanymi dźwiękami broni, a następnie zapraszają publiczność do ich powtórzenia. Artyści wykorzystują formułę karaoke, jednak w tym wypadku akompaniamentem nie są znane przeboje, lecz wystrzały, kanonady, wycie i wybuchy, a tekstem — opisy śmiercionośnej broni. Tak brzmi ścieżka dźwiękowa wojny. 

Archiwum Przedmiotów Wyobrażonych zajmuje się pisaniem alternatywnej historii polskiego designu. Jego celem jest poszukiwanie projektantek i projektantów, którzy swoimi realizacjami próbowali odpowiadać na problemy osób wykluczonych w Polsce w XX wieku.

Głównym tematem wystawy prezentującej prace Tomáša Rafy jest polaryzacja polskiego społeczeństwa na tle światopoglądowym, obserwowana od 2010 roku i stale się pogłębiająca. Artysta obdarzony znakomitym zmysłem obserwacji rejestruje kamerą wideo i aparatem fotograficznym wrażliwe tematy społeczne, wybrzmiewające w przestrzeni publicznej przede wszystkim na demonstracjach, zgromadzeniach i marszach — konfrontacjach pełnych przemocy.

Zmiana, która nadejdzie, kuratorowana przez Magdalenę Komornicką, to pierwsza w Niemczech tak obszerna wystawa poświęcona zaangażowaniu w polskiej sztuce. Jej koncepcja powstała na zaproszenie Marion Ackermann, dyrektor generalnej SKD, w 2023 roku we współpracy Hanny Wróblewskiej z kuratorką, Magdaleną Komornicką.

Wystawa Puste miejsce po radości prezentuje wybór instalacji rzeźbiarskich, fotografii i filmów powstałych w ostatnich latach w „naturalnej pracowni” artystki. Składają się na nią rzeźby, zdjęcia i krótkie filmy z cyklu Kompost przygotowane z myślą o Miejscu Projektów Zachęty. Artystka bawi się w nich ideą artystycznego recyklingu fizycznie i symbolicznie włączając swoją sztukę w wielkie koło przemiany materii.

Prezentowane na wystawie prace kilkunastu twórców — filmy, instalacje i obiekty powstałe w ostatnich latach — łączy tematyka zawłaszczania, instrumentalnego traktowania i odzyskiwania historii ukazana w kontekście obecnych napięć politycznych. Dotyczą one regionów niedawnych i aktualnych konfliktów, naznaczonych dziedzictwem kolonializmu, a także rosyjskiego imperializmu: Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej i Europy Wschodniej.

Siergiej (Sergo, Serhij) Paradżanow (urodzony jako Sarkis Paradżanian) to jeden z najwybitniejszych reżyserów XX wieku, którego niezwykła wyobraźnia i oryginalny język wizualny inspirują od kilku dekad twórców filmowych na całym świecie.

Prinz Gholam to nazwiska dwóch artystów: Wolfganga Prinza i Michela Gholama, działających w duecie od 2001 roku. Pochodzą z różnych kultur — niemieckiej (Prinz) i libańskiej (Gholam) — nie są jednak przywiązani do kontekstu narodowego. W swoich pracach i działaniach wykorzystują swobodnie — w poczuciu wolności — wielokulturowe wątki z różnych przestrzeni i czasów. Od początku wspólnej praktyki posługują się performansem, choreografią realizowaną w obecności widzów lub dokamerowo — w postaci fotografii i zapisu filmowego utrwalającego efemeryczne zdarzenia. Tworzą unikatowe, wielkoformatowe rysunki, małe obiekty rzeźbiarskie z kamieni oraz charakterystyczne maski, do których powstania przyczyniła się pandemia 2020 roku.

Wystawa malarstwa z kolekcji Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie przygotowana dla Narodowego Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu obejmuje dzieła artystów i artystek posługujących się różnymi językami abstrakcji, od lat 60. XX wieku do początków XXI wieku.

Pamięć to wieloczęściowa, efemeryczna układanka, która przechowuje i porządkuje ludzkie wspomnienia i myśli. Każdy jej kawałek tworzy naszą osobistą historię, która decyduje o tym, kim byliśmy, kim jesteśmy i kim się stajemy. Co dzieje się z osobą, gdy usunie się chociażby jeden element układanki? Kim stajemy się, kiedy tracimy siebie, kiedy nasza wiedza o nas samych gdzieś ulatuje bezpowrotnie? Kim jesteśmy w świecie, który przestajemy rozpoznawać i który nie poznaje już nas.

W 2018 roku przed budynkiem Zachęty CENTRALA zrekonstruowała „wazę na wodę” — donicę z roślinnością wodną. Betonowe donice, które kiedyś często występowały w przestrzeni Warszawy, były wykorzystywane między innymi jako oczka wodne — tworzyły system sadzawek nawadniających i napowietrzających miasto. Przepis na rabatę wodną odtworzony wspólnie z pracownikami Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Warszawskiego, powtórzony następnie w innych miejscach w Warszawie oraz w Gdańsku i Kielcach, jest próbą powrotu do miejskiego wodnego ogrodnictwa na szerszą skalę.

Wystawa pomyślana jest jako przestrzeń, w której równie ważną rolę jak prezentowane prace odgrywają aktywność publiczności i program performatywny. Zaproszeni artyści i artystki poprzez swoje działania wchodzą w dialog z wybranymi dziełami i wskazują na możliwość alternatywnego zwiedzania galerii. Program performatywny, podobnie jak choreografia wystawy, uwzględnia różne sposoby funkcjonowania w świecie i wrażliwość publiczności. Zachęca także do cielesnego doświadczania dzieł sztuki.

Powtarzajcie za mną II to zbiorowy portret świadków wojny trwającej w Ukrainie. Bohaterami dwóch filmów z lat 2022 i 2024 są cywilni uchodźcy wojenni, którzy opowiadają o wojnie zapamiętanymi dźwiękami broni, a następnie zapraszają publiczność do ich powtórzenia. Artyści wykorzystują tutaj formułę karaoke. W tym wypadku akompaniamentem nie są jednak znane przeboje, lecz wystrzały, kanonady, wycie i wybuchy, a tekstem – opisy śmiercionośnej broni. Tak brzmi ścieżka dźwiękowa wojny, którą próbują odtworzyć jej świadkowie. Umiejętność rozpoznawania tych odgłosów ratuje im życie, a my uczymy się języka ich doświadczenia.

Trofia to esej wizualny o początkach życia na Ziemi. Zbiór fotografii, rzeźb i instalacji przenosi nas do okresu prekambryjskiego, kiedy w oceanach narodziła się pierwsza fotosynteza. Główną osią pracy jest chlorofil i jego światłoczułość oraz wizualizacja energii, z której powstała pierwsza żywa komórka, a w konsekwencji wszystko, co nas otacza.

Wszyscy składamy się z danych. Cyfrowa informacja stała się naszym głównym narzędziem interakcji z rzeczywistością, a w wielu przypadkach sama stanowi rzeczywistość. Wystawa Datament, zaprezentowana w Pawilonie Polskim na 18. Międzynarodowej Wystawie Architektury, ilustruje współczesną relację człowieka z danymi i sposobami ich przetwarzania. Tytułowy neologizm identyfikuje dane jako establishment, podkreślając ich namacalny i rzadko kwestionowany wpływ na nasze życie.

Zachęca i wymaga, abyśmy myśleli o powiązaniach z nie-ludzkimi i pozaludzkimi bytami: począwszy od złóż metali i promieniowania, po drożdże, małże czy powietrze. Nie uprzywilejowuje człowieka. Nie pozwala się romantyzować ani fetyszyzować, ujarzmiać ani uprzedmiotawiać. Mroczna ekologia — koncept rozwinięty przez Timothy’ego Mortona — podkreśla tajemniczość i złożoność ekologicznych problemów, które często pozostają poza zasięgiem naszej (ludzkiej) świadomości. To filozoficzne narzędzie, które pozwala przyjrzeć się relacjom siebie ze światem — ulegającym coraz większym, szybszym i trudniejszym do zrozumienia zmianom. Umożliwia odnalezienie się w mroku — w spektrum dziwnych i niezrozumiałych transformacji przejawiających się w wydarzeniach o różnej skali: od całej planety do pojedynczych ludzkich ciał.

Świat wokół płonie. Postać o głupawym spojrzeniu pije kawę i mówi: „This is fine”. Śmieszno-smutne, pogodzone z szalejącą apokalipsą memy są przejawem wiary, że natura i ludzki świat mają charakter mitycznego Feniksa, który zawsze odrodzi się z popiołów. W wielu kulturach to fantastyczne zwierzę było kojarzone z bóstwami solarnymi, miało symbolizować cykliczność natury, nieśmiertelność oraz odradzanie się życia. Od wieków wierzono, że Feniks u kresu swego życia spala się, żeby narodzić się ponownie jako silny ptak.

Wystawa obrazów Krzysztofa Klimka prezentuje szeroki wybór realistycznego malarstwa pejzażowego, które od roku 2004, obok realizowanego wcześniej nurtu geometryczno-abstrakcyjnego, stanowi trzon jego twórczości. Ekspozycja blisko 60 dzieł przedstawia reprezentatywny przekrój tematów i motywów malarskich na przestrzeni lat. Ukazują one drogę artysty od abstrakcji i martwych natur komponowanych w przestrzeni pracowni, poprzez coraz bardziej realistyczne widoki z jej okien i drzwi, ujęcia korytarzy i podwórek, aż po wyjście w szerszą przestrzeń miast, miasteczek i wsi, w których przebywał.

Wystawa Natalii Romik jest artystycznym hołdem dla architektury przetrwania, kryjówek budowanych i użytkowanych przez Żydów podczas Holokaustu. Wykorzystywali oni dziuple drzew, szafy, miejskie kanały, jaskinie czy puste groby, żeby stworzyć w nich tymczasowe schronienie. W salach wystawowych Zachęty prezentowane są lustrzane odlewy dziewięciu kryjówek z terenów Polski i dzisiejszej Ukrainy.

Wystawa prezentuje szeroki wybór prac Henryka Luli — artysty, pedagoga i profesora Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Obejmuje ponad 100 obiektów i w najpełniejszy dotychczas sposób przybliża dokonania wybitnego twórcy aktywnego od lat 50. XX wieku do dzisiaj, tworzącego w oparciu o warsztat i medium ceramiki. Akcentowany w tytule wątek materii koresponduje z ideowym przesłaniem prezentacji, a także teoretycznym namysłem artysty nad jej rolą w sztuce. W ekspozycji wybrzmiewa również kwestia kształtowania się nowoczesnej tradycji ceramicznej w Polsce, wymykającej się kryteriom sztuki użytkowej czy wzornictwa, żywa na polskiej scenie artystycznej począwszy od lat 60. XX wieku.

Małgorzata Pawlak i Mikołaj Kowalski są duetem w sztuce i życiu, autorami wystaw, na których prezentowali indywidualne dzieła w dialogu ze sobą. Jak twierdzą, łączą ich podobne zainteresowania, lektury, źródła inspiracji. Wystawę dla Miejsca Projektów Zachęty także stworzyli w duecie i zatytułowali Nic tu nie ma. Trudno o tytuł bardziej przewrotny, jako że postawa twórcza obojga artystów każe im szukać przygód w najbliższym otoczeniu, fascynować się bogactwem i niesamowitą wolą przetrwania miejskiej przyrody, odnajdować drobinki z kosmosu na dachu czy wreszcie dostrzec wyobrażenie Wielkiego Wybuchu w mikroskopowym obrazie kurzu z pracowni.

Wystawa przygotowana z okazji setnej rocznicy urodzin artysty prezentuje cztery wątki z jego twórczości: pejzaż, ciało, abstrakcję i ikonę. Pejzaże komponowane z płaskich, geometrycznych form, malowane z różnych perspektyw, przywodzą na myśl ujęcia filmowe. Drugi temat, ciało, nie jest tu obiektem estetycznej kontemplacji, ale staje się niemal geometryczną formą, jest uproszczone, zrytmizowane i anonimowe — artysta dążył do ukazania ciała uświęconego, wyabstrahowanego z ziemskiej rzeczywistości.

Na wystawie „Pejzaż malarstwa polskiego” obok siebie znajdą się prace uznanych klasyków współczesności, malarzy średniego pokolenia oraz najciekawszych młodych artystów i debiutantów. Malarze, którzy biorą udział w tym projekcie, reprezentują wszystkie najważniejsze w naszym kraju artystyczne uczelnie, ośrodki sztuki oraz kulturalne środowiska.

W dniu otwarcia, artystka obecna będzie na wystawie od godz. 17:00. W fotografiach Marty Zgierskiej wciąż powraca pytanie o status kobiety – jako podmiotu i przedmiotu przedstawienia, a także o kondycję współczesnego człowieka w ogóle. W swojej praktyce artystycznej porusza tematykę traumy, doświadczeń granicznych i związanych z nimi napięć. Artystka nadaje tym wątkom osobisty rys, często stawiając siebie w roli obiektu performatywnych działań.

Wystawa jest rodzajem eseju wskazującego metafory czasu aktualnego dostrzegalne w sztuce Adolfa Ryszki (1935–1995). Należał on do prekursorów nowej figuracji w sztuce, nurtu rozwijającego się równolegle do nowej fali w filmie i literaturze. Ekspozycja obejmuje wybór słynnych realizacji Ryszki oraz jego nieznanych prac, a także grupę rzeźb kameralnych, wchodzących w rezonans z zagadnieniami organiczności czy z pojęciami takimi jak niesamowitość, permutacje, wariacyjność, imaginizm. Rzeźbiarz wypracował oryginalną ikonosferę, m.in. interpretując procesy atrofii, łącząc wyraz tragiczny z witalnym, jakby w nieodsłownych dialogach z wyobrażeniami kalekich ofiar wojen Pietera Bruegela Starszego.

Ograniczona do bieli, czerni i skali szarości gama barwna wywalczyła sobie prawo do definiowania nowoczesności, elegancji i dobrego smaku w wielu dziedzinach życia. Otoczenie architektoniczne wraz z upowszechnieniem szkła, stali i betonu niepostrzeżenie, lecz konsekwentnie staje się niepokojąco achromatyczne. Miasta skandynawskie, w których tradycja użycia koloru w architekturze jest powszechnie znana, biją dzisiaj na alarm i apelują: szarzejemy — ratujmy kolor i koloryt miast!

Wystawa Tadeusza Boruty, Antoniego Cygana i Piotra Naliwajki zatytułowana „Łacińskie figur racje" stanowi odsłonę cyklu wystawienniczego „Języki sztuki: nieobce idee." Jego zasadą jest zestawienie prac trzech artystów stosujących tę samą konwencję wyrazową w sposób pozwalający sytuować je w obrębie jednego nurtu stylistycznego, co ujawnia istotne, choć subtelne różnice w wykorzystaniu poszczególnych elementów formalno-wyrazowych.

Wystawa prezentuje nowe obrazy Edyty Hul i roślinne obiekty rzeźbiarskie wyhodowane i uformowane przez nią specjalnie z myślą o pokazie w MPZ. Tworzą one razem kipiącą zieloną energią instalację, szczelnie wypełniającą przestrzeń galerii. Prezentowane prace odnoszą się do praktycznych i magicznych relacji człowieka i natury. Tytuł nawiązuje do spotykanych w różnych kulturach rolniczych rytuałów zaklinania deszczu czy błagania bóstwa o urodzaj przynoszący dobrobyt. Artystka zwraca przy okazji uwagę na światowy problem rosnącego zapotrzebowania na wodę i nasilające się susze.

Motywem przewodnim ekspozycji jest zestawienie prac artystów tworzących w duchu abstrakcjonizmu, stosujących te same formalnie techniki pracy i analogiczne środki wyrazu, a zarazem tworzących dzieła o diametralnie różnej formie ekspresji, komunikujące się z widzem innym językiem.

Po raz pierwszy w ponad 120-letniej historii weneckiego Biennale pawilon narodowy reprezentowany był przez romską artystkę. Wystawa „Przeczarowując świat” Małgorzaty Mirgi-Tas — pokazywana w zeszłym roku na Biennale w Wenecji, potem w Ferarze, a teraz w Warszawie — to manifest artystki na temat romskiej tożsamości i sztuki, który czerpie inspiracje z renesansowych, astrologicznych fresków z Palazzo Schifanoia w Ferrarze. Przed nami „pałac obrazów”, instalacja składająca się z dwunastu wielkoformatowych tkanin, odpowiadająca dwunastu miesiącom kalendarza. Wystawa jest próbą poszerzenia historii sztuki o przedstawienia kultury Romów, największej europejskiej mniejszości.

Kimba Frances Kerner urodziła się w Stanach Zjednoczonych, ale mieszka i pracuje w Warszawie. W 2017 rozpoczęła studia doktoranckie w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i wtedy odkryła grafikę warsztatową, którą się od tej pory zajmuje. Wyspecjalizowała się w nowatorskim łączeniu ceramiki z grafiką (rozwija projekt naukowo-artystyczny poświęcony graficznym transferom na ceramikę).

Czy my, dorośli, potrafimy podjąć to wyzwanie, szczególnie wobec problemów, z jakimi mierzą się dziś dzieci i młodzież: przemocą doznawaną na co dzień, doświadczeniem pandemii, wojny i uchodźstwa? Co możemy zrobić, żeby wpłynąć na poprawę kondycji psychicznej dzieci i młodzieży i sprawić, by ich głos był słyszalny? Jaką rolę w budowaniu podmiotowości dziecka, przywracaniu poczucia wartości może pełnić sztuka i jakich narzędzi dostarczają nam artyści?

Rozpoznawalną cechą sztuki Ignacego Czwartosa jest zarówno jej unikalna forma, jak i to rozpięcie pomiędzy życiem a śmiercią, jak w popularnym w sztuce dawnej motywie tańca śmierci. Dochodzi ono do głosu w najbardziej przejmującym, ale też wzbudzającym największe emocje wśród krytyków i widzów (czyż sztuka nie powinna wzbudzać emocji?) cyklu poświęconym tzw. żołnierzom wyklętym, uczestnikom zbrojnego, antykomunistycznego podziemia. Czwartos wskrzesza postaci tragicznych bojowników, każąc im czuwać na warcie w wieczystej adoracji, innym razem ukazuje kruchość ich ciał skatowanych przez ubeckich oprawców i rozczłonkowanych niczym martwe ryby z obrazów Andrzeja Wróblewskiego.

Stasys Eidrigevičius opowiada historie. Ciekawy, zawsze reagujący, czasem przewrotny, innym razem smutny, przekształca rzeczywistość w wizualną metaforę. Za każdym obrazem nakreślonym jego ręką kryje się opowieść – znana i wiarygodna, a czasem zupełnie nieprzewidywalna lub nierozpoznawalna, co czyni ją jeszcze bardziej interesującą. Kreska, którą posługuje się artysta, jest reakcją: na nastrój, emocje, ludzi, otoczenie, codzienność, na chwilę, która każe się zatrzymać.

Wystawa Moniki Chlebek Close up w Miejscu Projektów Zachęty prezentuje zbiór obrazów i kompozycję malarską na ścianie poświęcone więzi między człowiekiem a psem/zwierzęciem/przyrodą. Artystka, absolwentka malarstwa krakowskiej ASP, jest obecna na scenie artystycznej od 2009 roku. Ostatnimi czasy Chlebek poszukuje malarskości w codzienności, bezpośrednim otoczeniu. Intuicyjność i sensualność to kolejna cecha charakterystyczna jej malarstwa.

Data to nowa odsłona malarskich wypowiedzi Wiktora Dyndo o pięknie tragedii współczesności. Piękno nieuchronności biegu zdarzeń przynoszących cierpienie i śmierć, spektakularność zdarzeń, którym artysta poświęca uwagę, polega na tym, że to całe zło dzieje się na naszych oczach, widzimy je na ekranach naszych smartfonów, komputerów i telewizorów.

Punktem wyjścia projektu Szukając Jezusa. Biblioteka była fascynacja fenomenem kulturowo-religijnym zwanym „syndromem jerozolimskim”. Artystka zawsze interesowała się kwestią tożsamości i roli, jaką w jej budowaniu lub wymazywaniu odgrywają inni. W przypadku ludzi naznaczonych tym syndromem Kozyra zetknęła się z problemem wyrażającym się w pytaniu zadawanym przez jej postaci: czy na drodze do odnajdowania własnej tożsamości nie stoi silna blokada mechanizmu wypierania wprowadzona do naszego przeżywania przez ego? I przez reprezentujących je Innych, z ich dyktatem jednokanałowych narracji, których zaprzeczeniem jest Człowiek z Nazaretu?

„Mistrz kreski” z Kalisza, wrażliwy humanista, uważny obserwator rodzimej ziemi czy też uczestnik dalekich podróży artystycznych. Z postacią Tadeusza Kulisiewicza niewątpliwie łączy się mnóstwo kontekstów i etapów twórczej ewolucji, dlatego wystawa Kulisiewicz. Lapidarne piękno jest opowieścią o tym, jak poszczególne rozdziały z życia artysty kształtowały przez lata jego oryginalny i wybitny język wyrazu. 

Skwer nieznanych przestrzeni to nowy projekt Attili Csörgő, węgierskiego artysty od dziesięciu lat mieszkającego w Polsce. Wystawa prezentuje prace przygotowane z myślą o przestrzeni Miejsca Projektów Zachęty oraz wcześniejsze z cyklu Kartograficznych projekcji. Twórczość Csörgő (fotografia, rzeźba, rysunek, instalacja) sytuuje się na pograniczu sztuki, nauki i techniki. Najnowsze projekty artysty koncentrują się wokół sposobów odwzorowania przestrzeni na płaszczyźnie, map i siatek geograficznych.

Prezentowana w Zachęcie wystawa jest pierwszą dotychczas, tak obszerną prezentacją prac Marioli Przyjemskiej.

Wystawa indywidualna Susan Mogul w Zachęcie — Narodowej Galerii Sztuki obejmie realizacje wideo z lat 70. oraz jej najnowsze filmy, obiekty i prace na papierze. Dotykają one ważnych kwestii, takich jak pozycja kobiet, społeczne przemiany obyczajowe, więzy rodzinne czy relacje artystki z matką. Głównym tematem pracy Mogul jest pamięć w ujęciu autobiograficznym, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy feministycznej.

GRY I ZABAWKI to wystawa prezentująca gry, które bawią, uczą, łączą pokolenia, a także zabawki i obiekty stworzone przez młodych polskich designerów z myślą o rekreacji. Projekty te mogą być wykorzystywane zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Są ze świata analogowego i wirtualnego. Wiele z nich ma walory edukacyjne, wspomagają rozwój intelektualny i nabywanie nowych umiejętności, inne mają bardziej sportowy charakter. Wszystkie pozwalają pożytecznie spędzić czas wolny, rozwijają kreatywność w interakcji z innymi ludźmi, a czasem nawet przełamują bariery. 

Wystawa jest nie tylko obszerną prezentacją młodej polskiej sztuki, ale przede wszystkim opowieścią o niepokojach, emocjach i tkwiącym w nich potencjale zmiany. Formą nawiązuje wprawdzie do tradycyjnie rozumianego przeglądu aktualnej sztuki, jednak nie koncentruje się na mapowaniu zjawisk, tendencji i najważniejszych postaw oraz nie wskazuje kluczowych aktorów i aktorek sceny artystycznej. Zwraca uwagę na pokoleniową wrażliwość i różne sposoby reagowania na napięcia i zmiany. Jest wreszcie szukaniem tego, co wspólne, a nie prezentacją indywidualności czy oryginalnych postaw.

Rhizopolis to miasto korzeni utworzone, zgodnie z ideą Joanny Rajkowskiej, pod powierzchnią lasu, przez uciekinierów z powierzchni Ziemi. To również scenografia futurystycznego filmu, który wprowadza nas w świat hipotetycznej przyszłości człowieka, po spodziewanej wielkiej katastrofie kończącej trwającą obecnie epokę antropocenu. Scenariusz nakreślony przez artystkę to propozycja radykalnej zależności, w której zdominowana dotychczas przez człowieka przyroda okazuje się być w swym niewzruszonym trwaniu ratunkiem, dostarczając tego, co niezbędne dla podtrzymania ludzkiego życia. Na wystawie wkraczamy w obszar zarówno instalacji artystycznej, jak i scenografii do filmu, w którym sami gramy, i do którego możemy dopisywać własne scenariusze.

Happy Family to projekt rodzinny. Impulsem do jego stworzenia była sytuacja, w jakiej wielokrotnie znajdował się starszy brat artystki Filip. Choć w rodzinnym domu niczego nie brakowało, okresowo bywał on osobą bezdomną. Problem bezdomności jest tak złożony, że często trudno jednoznacznie wskazać jej przyczyny.

Dla Stańczaka nicowanie oznacza przede wszystkim przechodzenie na „drugą stronę” rzeczywistości i poszukiwanie duchowości w materii, a także ujawnianie paradoksów nowoczesności. „Niemożliwa” zamiana miejsc między wnętrzem samolotu a jego zewnętrzem przywodzi również na myśl nieoczekiwane i niewyobrażalne katastrofy — sytuacje, w których rzeczywistość wywraca się na drugą stronę. To właśnie przyniósł czas od pierwszego pokazu rzeźby w Pawilonie Polskim na Biennale Sztuki w Wenecji w 2019 roku.

Wystawa Jerzego Krawczyka w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki przybliża wielowątkową twórczość opartą na przeżyciach i przekonaniach osobistych malarza i odwołaniach do kanonu sztuki dawnej i tej z początku XX wieku. Ekspozycja obejmuje dojrzałe prace artysty, w tym pejzaże łódzkie malowane od drugiej połowy lat pięćdziesiątych XX wieku, martwe natury i portrety rozwijające koncepcję realizmu przestrzennego.

Wystawa Natalii Romik jest artystycznym hołdem dla architektury przetrwania, kryjówek budowanych i użytkowanych przez Żydów podczas Holokaustu. Wykorzystywali oni dziuple drzew, szafy, miejskie kanały, jaskinie czy puste groby, żeby stworzyć w nich tymczasowe schronienie. W salach wystawowych Zachęty prezentowane są lustrzane odlewy dziewięciu kryjówek z terenów Polski i dzisiejszej Ukrainy.

Wystawa Mariusza Wilczyńskiego skupia się na jednym filmie – pełnometrażowym debiucie tego znanego animatora zatytułowanym Zabij to i wyjedź z tego miasta. Jego światowa premiera odbyła się na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie na początku 2020 roku, jednak ze względu na pandemię koronawirusa na wejście do kin film czekał prawie rok. W tym czasie był pokazywany i zdobywał nagrody m.in. na najważniejszych festiwalach animacji na świecie – w Annecy i Ottawie.

Pimoa Chthulu to projekt przygotowany specjalnie na wystawę w Miejscu Projektów Zachęty. Główną część ekspozycji stanowi obiekt w dużej skali wykonany z czarnej owczej wełny — przypominający pajęczynę, ośmiornicę czy połączone ze sobą ludzkie ciała. Rzeźba została wykonana techniką szydełkowania przez artystkę i kobiety w różnym wieku i z różnych miejscowości, występujące w roli Babki Pajęczycy.

W swoim projekcie Marta Krześlak pochyla się nad uniwersalnością znaczeń, snując rozważania na temat czasu i przestrzeni. Tworzy laboratorium ruchomych przedmiotów, w którym obserwuje, jak oddziałują na siebie nawzajem i na otoczenie, w jaki sposób nawiązują do znanych zjawisk, jednocześnie pozostając abstrakcyjnymi obiektami.

Artystka eksploruje obrzeża fotografii, wykorzystuje ją jako zapis swojej praktyki performatywnej, eksperymentuje z metodami jej powielania i przetwarzania. Wprowadza w obszar sztuki wizualne elementy zaczerpnięte z kultury masowej, a także właściwe jej techniki. Oś wystawy stanowią najważniejsze cykle: „O niej” oraz „Istota rzeczy”.

Wystawa prezentuje po raz pierwszy w Polsce awangardową sztukę japońską dwóch historycznych dekad, czasu przełomowych zdarzeń i przemian, w wyniku których wyłoniła się Japonia znana nam dzisiaj. Składa się z dzieł najważniejszych artystów tamtego czasu, rzadko pokazywanych poza Japonią, oraz z dokumentacji ówczesnych ruchów awangardowych.

Konkurs Spojrzenia, który przez blisko dwie dekady prezentował najistotniejsze w danym momencie zjawiska w sztuce polskiej, w tym roku odbywa się nie tylko po raz ostatni, ale też w zmienionej formule. Wydaje się, że ze względu na dobór tegorocznych finalistów i finalistek jest to edycja wyjątkowa — nie tylko artystycznie. 

Wystawa Hege Lønne, artystki norweskiej związanej z Polską, prezentuje rzeźby, instalacje, prace wideo oraz dokumentację działań artystycznych z różnych okresów jej twórczości. Ekspozycję uzupełniają niepublikowane fotografie Warszawy — barwne slajdy z okresu transformacji lat 80. i 90. XX wieku oraz filmy animowane.

Wystawa prezentuje realizacje artysty, jego ojca oraz prace wspólne — małe obiekty, rzeźby, rysunki, a także filmy i ścieżki dźwiękowe. Towarzyszy jej miniprzewodnik, w którym autor dopowiada istotne wątki. W formie fantastyczno-dziwnej gawędy wspomnienia i opowieść o rodzinnej wsi mieszają się z literacką fikcją (weird fiction).

Rozszczelnianie struktur i systemów, pojawianie się szczelin pozwalających przedostać się głębiej w miejsca pozornie niedostępne oznacza zwrócenie uwagi na rzeczy niewidoczne, marginalizowane czy ukrywane. Stanowi to ramę dla działań artystycznych i edukacyjnych, które odbędą się w tym roku w ramach cyklicznego letniego programu Zachęty „Plac Małachowskiego”.

Wystawa „Czuję coś. Nie wiem co” to wspólny projekt zainicjowany przez warszawskie Miejsce Projektów Zachęty i Art Encounters Foundation w Timişoarze. Jego celem jest zbudowanie twórczego pomostu pomiędzy artystami działającymi na scenie sztuki w Timişoarze i polskimi twórcami, biorącymi udział w wystawach zorganizowanych przez MPZ w ciągu kilku ubiegłych lat. 

Najnowsza odsłona pokazu z cyklu „Żywe magazyny” powstała jako efekt poszukiwania w pracach z kolekcji Zachęty reakcji na doświadczenie presji społecznej. Wybór dzieł ukazuje trudności, jakie prowokuje system, w którym obowiązuje model „przeciętnego człowieka”, zwracając przy tym uwagę na problem biowładzy, czyli mechanizmy władzy nad ciałem, ludźmi lub nad sobą samym.

Kuratorzy wystawy podejmują krytyczną refleksję na temat zachodzących w ówczesnym okresie przemian, obrazując ich skalę i dynamikę za pomocą materiału wizualnego z dziedziny malarstwa, fotografii, filmu, wzornictwa i architektury. Obejmuje on ponad 400 prac z sześciu krajów dawnego bloku wschodniego: Polski, Czechosłowacji, NRD, Bułgarii, Rumunii i Węgier.

Na problemy ekologiczne, społeczne i polityczne, gospodarcze czy mieszkaniowe architekci zwykli patrzeć z perspektywy miasta, którego mechanizmy rozumieją, potrafią opisać i przeanalizować. Tymczasem kolektyw PROLOG +1 wpisuje się w nurt zapoczątkowany w ostatnich latach, w którym architekci i badacze skupiają się na „wszystkim, co nie jest miastem”.

Bartosz Mucha to projektant działający na pograniczu designu, architektury i sztuk wizualnych; użytkowości i konceptualizmu, znany z egzystencjalnych pytań, poetyckości i żartu czy wyznaczania swoim działaniom rytmu i ram czasowych.

Pokaz „Żywe magazyny: Dydaktyka” powstał jako efekt dyskusji na temat tego, co w kolekcji Zachęty jest najciekawsze dla nas — przewodniczek i edukatorek pracujących z osobami w różnym wieku, z różnych środowisk i o różnych potrzebach.

Wystawa Czuję coś. Nie wiem co to wspólny projekt zainicjowany przez Art Encounters Foundation w Timişoarze i warszawskie Miejsce Projektów Zachęty. Jego celem jest zbudowanie twórczego pomostu pomiędzy artystami działającymi na scenie sztuki w Timişoarze i polskimi twórcami, biorącymi udział w wystawach zorganizowanych przez MPZ w ciągu kilku ubiegłych lat.

Żywe magazyny: Autoportret  to najnowszy pokaz z kolekcji Zachęty i jednocześnie druga odsłona w cyklu tematycznych prezentacji zbiorów galerii. Każda zbudowana wokół innego zagadnienia.

Wystawa Rzeźba w poszukiwaniu miejsca to kolejna z cyklu przekrojowych wystaw problemowych w Zachęcie, poświęconych co roku innemu artystycznemu medium. Opowiada o tożsamości rzeźby polskiej ostatnich sześćdziesięciu lat — nie tyle poprzez chronologię aktywności artystycznej, ile poprzez ukazanie istotnych dla jej rozwoju zjawisk i postaw twórczych.

Latem tego szczególnego roku Maciek Salamon powiedział: „Kiedy przyszła pandemia, okazało się, że z rzeczy, które robiłem do tej pory, niczego nie mogę (albo nie muszę robić). I tak po wielu latach przypomniałem sobie, że lubię malarstwo”.

Projekt wprowadza nas w świat hipotetycznej przyszłości człowieka na planecie Ziemia po spodziewanej wielkiej katastrofie kończącej trwającą obecnie epokę człowieka. W antropocenie uświadomiliśmy sobie, że świat nieodwracalnie się zmienił, a jego przetrwanie, w tym przetrwanie ludzkiego gatunku, podawane są w wątpliwość.

Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki zawdzięcza zarówno swoją siedzibę, jak i misję popularyzacji sztuk wizualnych powołanemu 160 lat temu przez miłośników sztuki i artystów Towarzystwu Zachęty Sztuk Pięknych. Oddanie sztuce wybrzmiewa w formie inskrypcji „Artibus” (sztukom) na fasadzie budynku. Od początku w misję tę wpisane było gromadzenie sztuki współczesnej — wtedy i dziś.

Pierwsza w Polsce obszerna monograficzna wystawa Joanny Piotrowskiej prezentuje wybór jej prac z ostatnich kilku lat. W inscenizowanych fotografiach i filmach artystka skupia się na badaniu relacji międzyludzkich i ich cielesnej ekspresji.

Opuszczone i zapomniane miejsca na obrzeżach miasta rządzą się swoimi prawami. Nagromadzone tam przedmioty nawarstwiają się, ich przeznaczenie zmienia się lub całkowicie ginie w wyniku przekształceń, czas płynie inaczej.

Wystawa Moniki Sosnowskiej to pierwsza tak duża monograficzna prezentacja organizowana w Polsce, przygotowana specjalnie dla Zachęty. Składa się ze starszych prac wybranych z obszernego dorobku artystki oraz z ostatnich dzieł o nowych tropach i inspiracjach. 

Przez najbliższe pięć tygodni w każdy piątek po zachodzie słońca plac Małachowskiego stanie się miejscem prezentacji prac studentek i studentów z pracowni gościnnej prowadzonej przez Dominikę Olszowy na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Malarka Paulina Pankiewicz w swoim konceptualnym projekcie Być jak Paul Cézanne odnosi się do ikonicznego dzieła sztuki — widoków Góry Św. Wiktorii malowanych przez Cézanne’a. 

Na przestrzeni lat technologia przekształciła charakter stosunków społecznych, wpływając dziś na wszystkie sfery naszego życia. Badacze i przedstawiciele mediów od dawna mówili o emocjonalnych kosztach uzależnienia od internetu, a pokolenie ludzi urodzonych po 1995 roku coraz mniej czasu spędza w realnym świecie. Razem z rozwojem mediów społecznościowych postępuje także zmiana obyczajowa – udostępniamy coraz więcej informacji o sobie, przestając rozróżniać to, co prywatne od tego, co publiczne. W związku z tym pojawiły się zaburzenia osobowości, lęki przed kontaktem fizycznym z drugą osobą, język emoji i tzw. nowa emocjonalność.

Ahmed Cherkaoui uznawany jest powszechnie za pioniera i jednego z najwybitniejszych przedstawicieli marokańskiej sztuki współczesnej. Na początku lat 60. studiował rok w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, a czas spędzony w Polsce okazał się przełomowy w jego malarskiej karierze. Warszawski okres, oparty na poszukiwaniach malarstwa materii, zapowiadał jego późniejsze eksperymenty w obszarze sztuki abstrakcyjnej, pełnej odwołań do tradycyjnej kultury berberskiej i motywów religijnych islamu, jak również polskiej i francuskiej awangardy.

Lekcja fruwania to wystawa Andrzeja Krauzego, wybitnego polskiego rysownika od prawie czterdziestu lat mieszkającego i tworzącego w Londynie. W Polsce Krauze znany jest przede wszystkim jako twórca satyryczny. Starsi czytelnicy pamiętają jego prace z lat siedemdziesiątych, zamieszczane na łamach „Kultury”.

Wystawa „Wideotaśmy. Wczesna sztuka wideo (1965–1976)” sytuuje wideo w czasie, gdy nie było jeszcze wpisane w główny nurt artystycznego obiegu i funkcjonowało przede wszystkim jako eksperyment pozostający poza obszarem zainteresowania instytucji sztuki, rynku oraz dystrybucji. Ekspozycja prezentuje jednokanałowe prace zrealizowane na taśmach magnetycznych. Można je scharakteryzować jako intymne, spontaniczne zapisy, w większości wykonywane przez samych artystów.

Jak patrzą na świat artyści, a jak widzą go ich dzieci? Co ich cieszy? Czego się obawiają? Jak wspólnie widzą przyszłość? Zimowe ferie w Zachęcie otworzy pierwsza wspólna wystawa artystów i ich dzieci przygotowana z myślą o innych dzieciach i rodzicach.

Anna Siekierska, absolwentka Wydziału Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (dyplom w 2013), aktywistka na rzecz przyrody przygotowała wystawę do wnętrz Miejsca Projektów Zachęty. Artystka tworzy przede wszystkim prace poddające krytycznemu oglądowi przedmiotowe podejście człowieka do natury.

Po raz pierwszy Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki prezentuje publiczności poza swoją siedzibą tak obszerny fragment własnych zbiorów graficznych. To nowa odsłona pierwszej prezentacji grafiki warsztatowej z kolekcji Zachęty, z dużym powodzeniem pokazywanej w rodzimej galerii w 2018 roku. Przypominamy gatunek, który jeszcze kilka dekad temu zajmował ważne miejsce na scenie artystycznej, a przez ostatnie 30 lat był stopniowo marginalizowany.

Wystawa prezentuje najnowsze obrazy Radka Szlagi, które powstały w efekcie jego badań nad językiem malarskiego medium, lekceważonymi narracjami oraz relacjami między sztuką a informacją i wiedzą. Te zainteresowania artysty zyskują dziś nowe znaczenie i kontekst.

Wystawa zestawiająca wczesne obrazy Magdaleny Bielesz odnoszące się do tematu dzieciństwa z nowymi obrazami, filmami, rysunkami, obiektami mówiącymi o pełnionej przez nią dzisiaj podwójnej roli — matki i artystki. Projekt jest swoistą próbą powrotu do dzieciństwa czy nawiązania międzypokoleniowego porozumienia za pomocą sztuki. Od kilku lat artystka wraz z synem Maurycym projektuje gry planszowe.

Po raz pierwszy Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki prezentuje publiczności poza swoją siedzibą tak obszerny fragment własnych zbiorów graficznych. To nowa odsłona pierwszej prezentacji grafiki warsztatowej z kolekcji Zachęty, z dużym powodzeniem pokazywanej w rodzimej galerii w 2018 roku. Przypominamy gatunek, który jeszcze kilka dekad temu zajmował ważne miejsce na scenie artystycznej, a przez ostatnie 30 lat był stopniowo marginalizowany. Na szczególną uwagę zasługują prezentowane na wystawie prace z lat sześćdziesiątych XX wieku, wyróżniające się wysokim poziomem artystycznym oraz tendencją do łączenia tradycyjnych technik z nowymi rozwiązaniami.

Przeglądowa wystawa poświęconą scenografii teatralnej według autoskiej wizji Roberta Rumasa — cenionego artysty wizualnego i scenografa. Kurator wraz z zespołem współpracowników prowadzi widzów przez 100 lat historii, budując narrację wystawy w oparciu o układ problemowo-tematyczny oraz tworząc odniesienia kontekstualne do wcześniejszych i późniejszych zjawisk.

Projekt wystawy został zainspirowany historyczną ekspozycją prac niemieckiej graficzki, rzeźbiarki i malarki Käthe Kollwitz, która miała miejsce w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych Zachęta w 1951 roku. Opracowanie dokumentacji i analiza recepcji wystawy była możliwa dzięki prowadzonemu w ostatnich latach w Zachęcie projektowi badawczemu, w którym to właśnie wystawy, a nie poszczególne dzieła stanowiły przedmiot badań.

Projekt Lado Lomitashvilego przygotowany dla Miejsca Projektów Zachęty w sposób metaforyczny odnosi się do pamięci zdarzeń i historii zapisanych w wodzie i przedmiotach. Praktyka artystyczna Lomitashvilego jest z założenia multidyscyplinarna. Wykształcenie w dziedzinie architektury czyni go szczególnie wrażliwym na niuanse przestrzeni, w których buduje swoje architektoniczno-rzeźbiarsko-malarskie abstrakcyjne instalacje z filozoficznym, społecznym i ekologicznym wydźwiękiem.

W dniach od 3 do 31 sierpnia jesteśmy poza biurem. Zostawiłyśmy dla Ciebie wiadomość głosową. Wyjdź z pracy. Załóż słuchawki. Zamknij oczy. Witaj w eterze. To twój czas na relaks. Urlop na raty, codziennie po trochu.

Projekt X to performatywna wystawa, która wykorzystuje potencjał luk przestrzennych i czasowych w pracy instytucji. Przez cztery miesiące w różnych przestrzeniach Zachęty odbędzie się kilkanaście performansów, dla których kluczowe jest budowanie zaangażowania widza.

Wystawa składa się z siedmiu filmów wybitnych i uznanych artystów; niektóre prezentowane są po raz pierwszy. Ukazują na różne sposoby kondycję ludzi, ziemi, to, co tracimy i czego pragniemy, skutki różnych odmian alienacji, jakich dzisiaj doświadczamy globalnie. Uświadamiają nam przyczyny wyalienowania, mechanizmy destrukcyjnych ludzkich zachowań, przywołując historyczne i współczesne zdarzenia mające wpływ na stan dzisiejszego świata.

„Prosta tęcza” powstała w 1991 roku na prezentowaną w Zachęcie wystawę „Epitafium i siedem przestrzeni. Drogi, tradycje, osobliwości życia duchowego w Polsce odbite w lustrze sztuki pod koniec XX wieku”, przygotowaną przez Janusza Boguckiego i Ninę Smolarz. Tęcza stała na placu Małachowskiego do roku 1993. Po 28 latach ponownie pojawi się na placu i będzie pretekstem do rozmów o współczesnym świecie

Eksperymentator w dziedzinie technik kinematograficznych i pionier edukacji filmowej, pomysłodawca i założyciel Pracowni Rysunku Filmowego krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1957–1972) — pierwszej tego typu placówki na świecie kształcącej w kierunku animacji w ramach wyższej uczelni artystycznej.

Paulina Włostowska miała okazję zapoznać się z twórczością jej zmarłego sąsiada, lokalnego artysty Czesława Gendka — malarza tworzącego prace w różnych technikach, zajmującego się grafiką użytkową, wystawiennictwem oraz reklamą. W jego studio znajdowały się zarówno niedokończone dzieła, jak i narzędzia codziennej pracy rzemieślniczej. Włostowska nie poznała malarza osobiście. Zetknęła się jedynie z przedmiotami, które — wraz z odejściem właściciela — utraciły swoje pierwotne funkcje.

Spojrzenia to najważniejszy w Polsce konkurs kierowany do młodych, ale obecnych już na polskiej scenie artystycznej twórców. Organizowany nieprzerwanie od 2003 roku — co dwa lata — pokazuje najciekawsze występujące na tej scenie zjawiska. 

Lot, rzeźba Romana Stańczaka, będzie prezentowana w Pawilonie Polskim podczas 58 Międzynarodowej Wystawy Sztuki — La Biennale di Venezia. Zwiedzający doświadczą niezwykłej formy i skali obiektu – przenicowanego samolotu – ale też efektu nieoczekiwanej zmiany wywrócenia świata na drugą stronę. Projekt ma być komentarzem do sytuacji transformacji.