Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
Wykład Marcina Rychtera

Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)
wstęp wolny

Spotkanie z cyklu Sztuka i filozofia towarzyszące wystawie Magdalena Więcek. Działanie na oko.

Spekulatywny realizm jest pierwszym nurtem filozoficznym o globalnym zasięgu, który ukonstytuował się już w nowym tysiącleciu. Jego przedstawiciele nie przemawiają jednym głosem, różnią ich poglądy, pojęciowość i filozoficzne temperamenty, lecz zgadzają się zasadniczo co do potrzeby wyjścia poza horyzont postmodernizmu, a nawet poza wcześniejszą perspektywę określaną jako „zwrot lingwistyczny”. Zadanie filozofii nie polega, ich zdaniem, na krytycznym odnoszeniu się do dyskursu i mnożeniu jego metapoziomów, lecz na próbie uchwycenia rzeczywistości „nieskorelowanej”, niezależnej od ludzkiego spojrzenia. Filozofia powinna „odwojować” rzeczywistość pozadyskursywną, z której wydziedziczyły ją nauki przyrodnicze. Musi to jednak czynić właściwymi sobie metodami, a więc za pomocą spekulacji. W spekulacji tej zasadniczą rolę odgrywa redefinicja pojęcia „przedmiotu” podważająca nowożytny dogmat, że przedmiot jest zawsze korelatem podmiotu. Quentin Meillassoux wprowadza kategorię „pra-skamieliny”, czyli przedmiotu istniejącego poza jakąkolwiek świadomością, a Graham Harman nazywa wręcz całą swoją twórczość „filozofią zwróconą ku przedmiotom” (object oriented philosophy), choć są to przedmioty niesprowadzalne do ich ludzkiej percepcji, autonomiczne, dziwne, nieprzewidywalne, nieujarzmione.

Idee spekulatywnych realistów — być może zbyt radykalne, aby osadzić się na dobre na gruncie akademickiej filozofii — od samego początku inspirowały artystów, kuratorów i krytyków sztuki. Pod ich wpływem powstały już dziesiątki, o ile nie setki dzieł, wystaw, spektakli, performansów, a nawet realizacji architektonicznych. Brytyjski krytyk Suhail Malik nazwał ten nurt „filozofią kuratorów” twierdząc, że dostarcza on nowego paradygmatu dla rozumienia i uprawiania sztuki. Filozofowie odwzajemniają to zainteresowanie, Harman określił nawet estetykę jako nową „filozofię pierwszą”. Podczas spotkania przyjrzymy się bliżej tym związkom, zastanowimy się, dlaczego nowa filozofia przedmiotu inspiruje sztukę i czy może ona dostarczyć nowych narzędzi do jej opisu.

Marcin Rychter — filozof, eseista, tłumacz (m.in. J. Leara, R. Brassiera, G. Harmana, S. Themersona, W. C. Guthrie’go, W. Audena, D. H. Lawrence’a, S. Armitage’a), redaktor kwartalnika „Kronos”, współpracownik miesięcznika „Literatura na Świecie”, twórca autorskich programów nauczania filozofii wdrażanych na Uniwersytecie Warszawskim i w Muzeum Łazienki Królewskie, muzyk i producent muzyczny. Obecnie zajmuje się badaniem filozoficznych aspektów przemian kulturowych dokonujących się za sprawą rozwoju techniki komputerowej.  

Sztuka i filozofia to cykl wykładów i seminariów organizowanych we współpracy z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.

prowadzenie: dr Monika Murawska, dr Mateusz Salwa, dr Piotr Schollenberger

Terminy pozostałych wykładów: środy godz. 17
9.03; 23.03; 6.04; 20.04; 4.05; 18.05; 1.06; 8.06

Wydarzenie towarzyszące wystawie
  • 16.02 – 13.04.2016
    Magdalena Więcek
    Działanie na oko

    Działanie na oko Magdaleny Więcek to kolejna w Zachęcie monograficzna prezentacja twórczości polskiej rzeźbiarki XX wieku. Wystawy takich artystek jak Alina Szapocznikow, Alina Ślesińska czy Barbara Zbrożyna ujawniały doniosłość ich poszukiwań i uniwersalność dzieł, a także proces budowania niezależności twórczej kobiet, w który wpisuje się również sztuka Magdaleny Więcek (1924–2008).

    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
Powiązane materiały
  • mediateka / audio
    Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
    Wykład Marcina Rychtera z cyklu „Sztuka i filozofia”
Nadchodzące wydarzenia
wszystkie
  • 26.06 (CZW) 12:15
    Czwartkowe oprowadzania po aktualnych wystawach
    (godz. 12:15 i 17:30)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • ciemna surrealistyczna grafika przedstawiająca pomieszczenie
    27.06 (PT) 12:15
    Patrzeć/Zobaczyć. Oprowadzanie dla dorosłych 60+ po wystawie „Przestrzenie"
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • portret kuratorki
    27.06 (PT) 17:30
    Blisko
    Spotkanie z Agnieszką Pinderą – kuratorką wystawy „Pakui Hardware. Progi / Thresholds”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • grafika promocyjna białe literki "piknik" na tle niebieskiego nieba z białymi chmurami
    28.06 (SOB) 15:00
    Piknik na Placu Małachowskiego
    plac Małachowskiegoplac Małachowskiego
  • 28.06 (SOB) 15:00
    Piknik
    Oprowadzanie kuratorskie Michała Jachuły po wystawie Przestrzenie
    Zachęta | hol głównyZachęta | hol główny
  • 28.06 (SOB) 16:00
    Piknik
    Fotogramy. Plenerowe warsztaty z cyjanotypii z Dominiką Wiśniowską i Alicją Lesiów
    Plac przed Zachęta (w przypadku brzydkiej pogody: sala warsztatowa)Plac przed Zachęta
  • 28.06 (SOB) 16:00
    Piknik
    Spacer choreograficzny z Izą Niepokój na placu Małachowskiego
    plac Małachowskiego (przed Zachętą)plac Małachowskiego
  • 28.06 (SOB) 17:00
    Piknik
    Historie placu. Spacer architektoniczny na placu Małachowskiego z Dominiką Wiśniowską
    przed wejściem do kościoła św. Trójcyprzed wejściem do kościoła św. Trójcy
  • 28.06 (SOB) 17:00
    Piknik
    Spacer przyrodniczy z Michałem Książkiem
    przy wazach z roślinami wodnymiprzy wazach z roślinami wodnymi
  • 28.06 (SOB) 18:00
    Piknik
    Hydrobotanika. Warsztaty z wodnego ogrodnictwa z grupą Centrala
    przy wazach z roślinami wodnymiprzy wazach z roślinami wodnymi
  • 28.06 (SOB) 19:00
    Piknik
    From Babylon to Timbuktu, koncert zespołu AYOUB HOUMANNA
    plac Małachowskiegoplac Małachowskiego
  • fotografia analogowa, przedstawiająca zaciemnione geometryczne przestrzenie
    29.06 (ND) 12:15
    Przestrzenie
    Oprowadzanie kuratorskie Michała Jachuły
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta