Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
Wykład Marcina Rychtera

Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)
wstęp wolny

Spotkanie z cyklu Sztuka i filozofia towarzyszące wystawie Magdalena Więcek. Działanie na oko.

Spekulatywny realizm jest pierwszym nurtem filozoficznym o globalnym zasięgu, który ukonstytuował się już w nowym tysiącleciu. Jego przedstawiciele nie przemawiają jednym głosem, różnią ich poglądy, pojęciowość i filozoficzne temperamenty, lecz zgadzają się zasadniczo co do potrzeby wyjścia poza horyzont postmodernizmu, a nawet poza wcześniejszą perspektywę określaną jako „zwrot lingwistyczny”. Zadanie filozofii nie polega, ich zdaniem, na krytycznym odnoszeniu się do dyskursu i mnożeniu jego metapoziomów, lecz na próbie uchwycenia rzeczywistości „nieskorelowanej”, niezależnej od ludzkiego spojrzenia. Filozofia powinna „odwojować” rzeczywistość pozadyskursywną, z której wydziedziczyły ją nauki przyrodnicze. Musi to jednak czynić właściwymi sobie metodami, a więc za pomocą spekulacji. W spekulacji tej zasadniczą rolę odgrywa redefinicja pojęcia „przedmiotu” podważająca nowożytny dogmat, że przedmiot jest zawsze korelatem podmiotu. Quentin Meillassoux wprowadza kategorię „pra-skamieliny”, czyli przedmiotu istniejącego poza jakąkolwiek świadomością, a Graham Harman nazywa wręcz całą swoją twórczość „filozofią zwróconą ku przedmiotom” (object oriented philosophy), choć są to przedmioty niesprowadzalne do ich ludzkiej percepcji, autonomiczne, dziwne, nieprzewidywalne, nieujarzmione.

Idee spekulatywnych realistów — być może zbyt radykalne, aby osadzić się na dobre na gruncie akademickiej filozofii — od samego początku inspirowały artystów, kuratorów i krytyków sztuki. Pod ich wpływem powstały już dziesiątki, o ile nie setki dzieł, wystaw, spektakli, performansów, a nawet realizacji architektonicznych. Brytyjski krytyk Suhail Malik nazwał ten nurt „filozofią kuratorów” twierdząc, że dostarcza on nowego paradygmatu dla rozumienia i uprawiania sztuki. Filozofowie odwzajemniają to zainteresowanie, Harman określił nawet estetykę jako nową „filozofię pierwszą”. Podczas spotkania przyjrzymy się bliżej tym związkom, zastanowimy się, dlaczego nowa filozofia przedmiotu inspiruje sztukę i czy może ona dostarczyć nowych narzędzi do jej opisu.

Marcin Rychter — filozof, eseista, tłumacz (m.in. J. Leara, R. Brassiera, G. Harmana, S. Themersona, W. C. Guthrie’go, W. Audena, D. H. Lawrence’a, S. Armitage’a), redaktor kwartalnika „Kronos”, współpracownik miesięcznika „Literatura na Świecie”, twórca autorskich programów nauczania filozofii wdrażanych na Uniwersytecie Warszawskim i w Muzeum Łazienki Królewskie, muzyk i producent muzyczny. Obecnie zajmuje się badaniem filozoficznych aspektów przemian kulturowych dokonujących się za sprawą rozwoju techniki komputerowej.  

Sztuka i filozofia to cykl wykładów i seminariów organizowanych we współpracy z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.

prowadzenie: dr Monika Murawska, dr Mateusz Salwa, dr Piotr Schollenberger

Terminy pozostałych wykładów: środy godz. 17
9.03; 23.03; 6.04; 20.04; 4.05; 18.05; 1.06; 8.06

Wydarzenie towarzyszące wystawie
  • 16.02 – 13.04.2016
    Magdalena Więcek
    Działanie na oko

    Działanie na oko Magdaleny Więcek to kolejna w Zachęcie monograficzna prezentacja twórczości polskiej rzeźbiarki XX wieku. Wystawy takich artystek jak Alina Szapocznikow, Alina Ślesińska czy Barbara Zbrożyna ujawniały doniosłość ich poszukiwań i uniwersalność dzieł, a także proces budowania niezależności twórczej kobiet, w który wpisuje się również sztuka Magdaleny Więcek (1924–2008).

    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
Powiązane materiały
  • mediateka / audio
    Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
    Wykład Marcina Rychtera z cyklu „Sztuka i filozofia”
Nadchodzące wydarzenia
wszystkie
  • grafika promocyjna
    31.05 – 01.06.2025
    Księgarnia Artystyczna Zachęty na ARTSHOW 5
    Bohema, ul. Szwedzka 22-26Bohema, ul. Szwedzka 22-26
  • 01.06 (ND) 11:00
    Poly’biorhythms
    Spacer dźwiękowy i warsztaty z nagrań terenowych z Felicity Mangan
    Plac na Rozdrożu (wejście do Parku Ujazdowskiego)Plac na Rozdrożu (wejście do Parku Ujazdowskiego)
  • 01.06 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzania po aktualnych wystawach
    (godz. 12:15 i 14:15)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • zdjęcie, dziecko wycina kształt z kartki papieru
    01.06 (ND) 12:30
    Wielka zabawa na weekend Dnia Dziecka. Warsztaty rodzinne
    (godz. 12:30 i 15)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Zdjęcie, dłonie trzymające przezroczystą, biologiczną materię w delikatnym ciepłym świetle
    01.06 (ND) 13:00
    Myśleć jak rośliny – warsztaty z tworzenia mandragory
    Warsztaty dla rodziców z dziećmi w wieku 7–14 lat
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • grafika promocyjna z okładka książki
    03.06 (WT) 18:00
    Spotkanie Zachętowego Klubu Książki
    Śmierć przed obrazem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • zdjęcie, osoba w przestrzeni wystawy, za nią pomarańczowe światło
    05.06 (CZW) 12:15
    Czwartkowe oprowadzania po aktualnych wystawach
    (godz. 12:15 i 17:30)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 05.06 (CZW) 18:00
    Serce. Słońce. Język, który splata
    Oprowadzanie Małgorzaty Szandały
    Miejsce Projektów ZachętyMPZ
  • zdjęcie, śliska pomarszczona materia na pomarańczowym tle
    05.06 (CZW) 19:00
    Ja i AIDS
    Artystyczne i wystawiennicze praktyki emancypacyjne w Polsce w czasach transformacji
    Zachęta | wejście od ul. Burschego (schodami w dół)Zachęta | wejście od ul. Burschego (schodami w dół)
  • 06.06 (PT) 18:00
    Mikroperspektywy
    Performensy Audiowizualne wokół wystawy „Poza scenariuszem. Warsztat Formy Filmowej”
    Zachęta | wejście od ul. Burschego (schodami w dół)Zachęta | wejście od ul. Burschego (schodami w dół)
  • zdjęcie, zbliżenie na fotografie analogowe na ścianie
    07.06 (SOB) 14:15
    Saturday ArtWalk
    Guided tour in English
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 07.06 (SOB) 15:00
    Spacer mikroklimatyczny z grupą projektową Centrala
    plac Małachowskiego (przed Zachętą)plac Małachowskiego