Nieujarzmione przedmioty. Dzieło sztuki w perspektywie spekulatywnego realizmu
Wykład Marcina Rychtera
Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)
wstęp wolny
Spotkanie z cyklu Sztuka i filozofia towarzyszące wystawie Magdalena Więcek. Działanie na oko.
Spekulatywny realizm jest pierwszym nurtem filozoficznym o globalnym zasięgu, który ukonstytuował się już w nowym tysiącleciu. Jego przedstawiciele nie przemawiają jednym głosem, różnią ich poglądy, pojęciowość i filozoficzne temperamenty, lecz zgadzają się zasadniczo co do potrzeby wyjścia poza horyzont postmodernizmu, a nawet poza wcześniejszą perspektywę określaną jako „zwrot lingwistyczny”. Zadanie filozofii nie polega, ich zdaniem, na krytycznym odnoszeniu się do dyskursu i mnożeniu jego metapoziomów, lecz na próbie uchwycenia rzeczywistości „nieskorelowanej”, niezależnej od ludzkiego spojrzenia. Filozofia powinna „odwojować” rzeczywistość pozadyskursywną, z której wydziedziczyły ją nauki przyrodnicze. Musi to jednak czynić właściwymi sobie metodami, a więc za pomocą spekulacji. W spekulacji tej zasadniczą rolę odgrywa redefinicja pojęcia „przedmiotu” podważająca nowożytny dogmat, że przedmiot jest zawsze korelatem podmiotu. Quentin Meillassoux wprowadza kategorię „pra-skamieliny”, czyli przedmiotu istniejącego poza jakąkolwiek świadomością, a Graham Harman nazywa wręcz całą swoją twórczość „filozofią zwróconą ku przedmiotom” (object oriented philosophy), choć są to przedmioty niesprowadzalne do ich ludzkiej percepcji, autonomiczne, dziwne, nieprzewidywalne, nieujarzmione.
Idee spekulatywnych realistów — być może zbyt radykalne, aby osadzić się na dobre na gruncie akademickiej filozofii — od samego początku inspirowały artystów, kuratorów i krytyków sztuki. Pod ich wpływem powstały już dziesiątki, o ile nie setki dzieł, wystaw, spektakli, performansów, a nawet realizacji architektonicznych. Brytyjski krytyk Suhail Malik nazwał ten nurt „filozofią kuratorów” twierdząc, że dostarcza on nowego paradygmatu dla rozumienia i uprawiania sztuki. Filozofowie odwzajemniają to zainteresowanie, Harman określił nawet estetykę jako nową „filozofię pierwszą”. Podczas spotkania przyjrzymy się bliżej tym związkom, zastanowimy się, dlaczego nowa filozofia przedmiotu inspiruje sztukę i czy może ona dostarczyć nowych narzędzi do jej opisu.
Marcin Rychter — filozof, eseista, tłumacz (m.in. J. Leara, R. Brassiera, G. Harmana, S. Themersona, W. C. Guthrie’go, W. Audena, D. H. Lawrence’a, S. Armitage’a), redaktor kwartalnika „Kronos”, współpracownik miesięcznika „Literatura na Świecie”, twórca autorskich programów nauczania filozofii wdrażanych na Uniwersytecie Warszawskim i w Muzeum Łazienki Królewskie, muzyk i producent muzyczny. Obecnie zajmuje się badaniem filozoficznych aspektów przemian kulturowych dokonujących się za sprawą rozwoju techniki komputerowej.
Sztuka i filozofia to cykl wykładów i seminariów organizowanych we współpracy z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.
prowadzenie: dr Monika Murawska, dr Mateusz Salwa, dr Piotr Schollenberger
Terminy pozostałych wykładów: środy godz. 17
9.03; 23.03; 6.04; 20.04; 4.05; 18.05; 1.06; 8.06
-
16.02 – 13.04.2016Magdalena WięcekDziałanie na oko
Działanie na oko Magdaleny Więcek to kolejna w Zachęcie monograficzna prezentacja twórczości polskiej rzeźbiarki XX wieku. Wystawy takich artystek jak Alina Szapocznikow, Alina Ślesińska czy Barbara Zbrożyna ujawniały doniosłość ich poszukiwań i uniwersalność dzieł, a także proces budowania niezależności twórczej kobiet, w który wpisuje się również sztuka Magdaleny Więcek (1924–2008).
Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta