Literatura poza literaturą. Nowe praktyki, nowe języki, nowe doświadczenia
Wykład dr. hab. Pawła Rodaka z cyklu „Szklane domy”
Zachęta | sala kinowa (wejście od ul. Burschego, schodkami w górę)
wstęp wolny
Dyskusję poprowadzi prof. Andrzej Mencwel
Głównym celem wykładu jest wskazanie specyfiki polskiego piśmiennictwa w XX wieku jako piśmiennictwa o charakterze autobiograficznym, pamiętnikarskim i dokumentalnym, w którym bardzo istotną rolę odgrywają takie praktyki i gatunki, jak dzienniki, pamiętniki i listy. To między innymi dzięki nim nowe języki i nowe doświadczenia z przestrzeni pozaliterackiej trafiają do polskiej literatury, zmieniając jej kształt. Ważne znaczenie ma tu kontekst historyczny związany z doświadczeniami Polaków w XX wieku (m.in. odzyskanie niepodległości w 1918 roku, I i II wojna światowa, zagłada Żydów dokonująca się na ziemiach polskich, istotne zmiany w strukturze społecznej, wreszcie życie po 1945 roku w kraju realnego socjalizmu). Wykład będzie dotyczył przede wszystkim wzrastającego znaczenia codziennych, powszednich praktyk i gatunków piśmiennych, uprawianych często przez osoby dalekie od bycia profesjonalnymi pisarzami i ich oddziaływania na centrum literatury. Wskaże także, jak dzięki praktykom i gatunkom pierwotnie pozaliterackim w piśmiennictwie polskim wyraźnie słyszalny zaczyna być głos grup i wspólnot, które dotąd pozostawały milczące bądź spychano je na margines: robotników, chłopów, kobiet, dzieci, Żydów.
Paweł Rodak (ur. 1967) — historyk literatury i kultury polskiej, kulturoznawca, professeur associé na Uniwersytecie Paris-Sorbonne (UFR d’Études Slaves), dyrektor Centre de civilisation polonaise Paris-Sorbonne; profesor w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor IKP UW (2012-2016), kierownik Zakładu Historii Kultury IKP UW (2009-2013). Zajmuje się historią nowoczesnej literatury i kultury polskiej XIX i XX wieku (ze szczególnym uwzględnieniem okresu wojennego i diarystyki) oraz antropologią słowa w kulturze (przede wszystkim praktykami pisma i druku). Autor książek: Wizje kultury pokolenia wojennego (2000), Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune (Warszawa 2009), Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński) (Warszawa 2011). Autor opracowania Pamiętnika Andrzeja Trzebińskiego (Warszawa 2001). Współredaktor i współautor tomów zbiorowych: Wojna: doświadczenie i zapis. Nowe żródła, problemy, metody badawcze (Kraków 2006), Antropologia pisma. Od teorii do praktyki (2010), Kulturologia polska XX wieku (2013), Od aforyzmu do zinu. Gatunki twórczości słownej (2014), Wśród ludzi, rzeczy i znaków. Krzysztofowi Pomianowi w darze (2016), wyboru tekstów Philippe’a Lejeune’a „Drogi zeszycie…”, „drogi… ekranie”. O dziennikach osobistych (2010). Współautor podręcznika akademickiego Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów (2005) oraz podręcznika do wiedzy o kulturze dla szkół ponadgimnazjalnych Człowiek w kulturze (2006).
Prof. Andrzej Mencwel — krytyk, eseista, historyk literatury i kultury polskiej. Opublikował m.in. Przedwiośnie czy potop (1996); Etos lewicy (1990, 2009); Wyobraźnia antropologiczna (2006); Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX (2014).
Szklane domy to cykl wykładów wprowadzających w tematykę wystawy planowanej w 2018 roku, realizowanej przez Zachętę — Narodową Galerię Sztuki i Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
