Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kuratorzy: Joanna Kordjak-Piotrowska, Stanisław Welbel
współpraca: Magdalena Komornicka, Jacek Świdziński

Wraz z nastaniem odwilży w krajach bloku wschodniego i ogłoszeniem rewolucji naukowo-technicznej nauka i technika stały się ważnym orężem w zimnowojennych rozgrywkach po obu stronach żelaznej kurtyny, a symbolem kolejnej dekady – loty w kosmos, nowoczesna telekomunikacja i energia jądrowa. Nowe dziedziny nauki, możliwe dzięki rozwojowi kosmonautyki dosłowne „oderwanie się od ziemi”, a także zrehabilitowana w państwach komunistycznych cybernetyka i jej pochodne – biocybernetyka, robotyka, sztuczna inteligencja – kształtują wyobraźnię masową oraz wyraźnie inspirują wszystkie dziedziny sztuki: od malarstwa, rzeźby, muzyki po wzornictwo, architekturę i urbanistykę.

Odradzający się w tym czasie nurt science fiction oraz powszechna fascynacja odkryciami naukowymi tworzą istotny kontekst dla ukazania eksperymentalnych projektów i realizacji artystycznych tego czasu. Wyścig o dominację w kosmosie przyczynił się do rozwoju utopii architektonicznych, a punktem wyjścia dla projektów „miast przyszłości” stało się przekonanie, że niebawem człowiek będzie mógł zamieszkać w dowolnym miejscu na Ziemi czy w kosmosie. Rewolucja naukowo-techniczna miała też znaczący wpływ na sposób postrzegania ludzkiego ciała i jego nowych, poszerzonych możliwości percepcyjnych. Istotny wątek sztuki lat sześćdziesiątych stanowią działania artystyczne mające za punkt wyjścia badanie i testowanie percepcji zmysłowej – od sztuki kinetycznej i op-artu, poprzez eksperymentalną muzykę elektroniczną, aż do projektów environment – „przestrzeni wielozmysłowych”.

Wystawa ukazuje niejednoznaczne, wykorzystywane przez komunistyczną propagandę związki artystów z nauką, techniką i przemysłem. O ile przyświecające organizowanym w latach sześćdziesiątych plenerom i sympozjom hasła współpracy środowisk artystycznych i naukowych ograniczały się jedynie do postulatów, o tyle wzornictwo przemysłowe było dziedziną, w której idea ta miała szansę, choć w ograniczonym stopniu, być rzeczywiście realizowana. Obok projektów dla przemysłu na wystawie prezentowane są artystyczno-użytkowe prace poddające krytyce technokratyczny system i kontestujące rolę, jaką wzornictwu przypisywały komunistyczne władze.

artyści: Andrzej Bertrandt, Ewa Bończa-Tomaszewska, Włodzimierz Borowski, Barbara Braumann, Wojciech Bruszewski, Chanéac, Jan Chwałczyk, Emil Cieślar, Roman Cieślewicz, Viola Damięcka , Wojciech Fangor, Jerzy Fedorowicz, Karol Ferster, Stano Filko, Yona Friedmann, Jan Głuszak, Wanda Gołkowska, Krzysztof Gordon, Jadwiga Grabowska-Hawrylak, grupa Miasto, Oskar Hansen, Pascal Häusermann, Alfred Hirschmeier, Zdzisław Jurkiewicz, Teresa Józefowicz, Stanisław Kokesz, Július Koller, Grzegorz Kowalski, Rafał Kwinto, Janusz Kubik, Romuald Kutera, Paweł Kwiek, Andrzej Latos, Benon Liberski, Kurt Maetzig, Janusz Majewski, Andrzej Markowski, Viera Mecková, Alex Mlynárčik, Daniel Mróz, Bohdan Mazurek, Maria Michałowska, Józef Mroszczak, Stefan Müller, Marek Nowicki, Andrzej Pawłowski, Krzysztof Penderecki, Werner Pieske, Jindřich Polák, Janusz Połom, Ludmiła Popiel, Julian Raczko, Anatol Radzinowicz, Józef Robakowski, Jerzy Rosołowicz, Teodor Rotrekl, Eugeniusz Rudnik, Olgierd Rutkowski, Andrzej Sadowski, Ryszard Semka, Stanisław Siemek, Janusz Star, Jerzy Stawicki, Witold Surowiecki, Maria Syska, Kaja Szymańska, Lech Tomaszewski, Urbański Kazimierz, Andrzej Wajda, Ryszard Waśko, Andrzej Wiernicki, Ryszard Winiarski, Krzysztof Wodiczko, Andrzej Jan Wróblewski, Wojciech Zamecznik, Stanisław Zagórski, Krzysztof Zanussi, Gustaw Zemła, Jan Ziemski.