Zachęta Centralne Biuro Wystaw Artystycznych

organizator wystawy: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych

Wystawa odbywała się równolegle z pokazem prac plastyków Okręgu Krakowskiego ZPAP. Szczegół ceramiczny w architekturze był prezentacją prac wykonanych przez profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie, Hannę Żuławską-Jasińską, „wraz z grupą studentów: [Maria] Alkiewicz, [Hanna] Główczewska, [Maria] Leszczyńska, [Barbara] Massalska, [Cecylia] Dobrowolska, Dąbski [sic! - winno być: Tadeusz Dembski], Kiziołek [sic! - winno być: Bogdan Kiziorek], [Franciszek] Luterek, [Stanisław] Mizerski, Radkowska, [Jan] Radkowski, Przełuska [sic! - winno być: Maria Przyłuska] i Rupniewski¹”.

Ekspozycja stanowiła demonstrację osiągnięć pracowni w zakresie technik, materiałów i form ceramicznych przydatnych w dekoracji architektonicznej. Zaprezentowano przede wszystkim mozaiki szkliwione i  terakotowe, pokazane na przykładzie projektów wielkopłaszczyznowych zdobień elewacyjnych.  Pojawiały się też ceramicznie opracowane detale architektoniczne z myślą o zastosowaniu we wnętrzu (kartusze, medaliony, gzymsy). Programu ekspozycji dopełniały mozaiki marmurowe i kamienne, pomyślane jako dekoracja posadzek ulic i placów.  

Przedstawione dekoracje były dostosowane do konkretnych projektów nowo wznoszonych warszawskich budynków na MDM-ie, przy placu trzech Krzyży i na tyłach Nowego Światu oraz odbudowanych kamienic Głównego Miasta w Gdański².

Ekspozycja — jak pisano — wzbudziła zainteresowanie w środowisku fachowym, była frekwentowana przez plastyków i architektów. Nawet jeśli podchodzić z rezerwą do wiarygodności prasy w latach 50., pamiętać trzeba, że urządzana była w gorącym czasie przeorganizowywania i przewartościowywania życia artystycznego w czasach stalinizmu, dotyczyła — jak sądzono — zyskującej na znaczeniu dziedziny sztuki, mogła więc wzbudzać zawodową ciekawość artystów.

Z punktu widzenia programu wystaw Zachęty Szczegół ceramiczny stanowiła chronologicznie swoiste „wydarzenie łączące” pomiędzy dużymi ekspozycjami, związanymi z architekturą : Ogólnopolskim Pokazem Projektów Architektury (styczeń–marzec 1951) a Ogólnopolską Wystawą Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej (maj–lipiec 1952). Notabene, na tej drugiej ceramikę architektoniczną przedstawiła tylko Hanna Żuławska.

Dla tej ostatniej natomiast Szczegół ceramiczny pozostał zaledwie jednym z wczesnych wystąpień w okresie formowania się środowiska artystycznego skupionego wokół niej i Zakładów Naukowo-Badawczych, powstałych przy PWSSP w 1952 roku. Artyści, znani później jako „grupa kadyńska” — od miejscowości, gdzie mieściła się pracownia — zyskali uznanie krytyki w drugiej połowie lat 50. XX wieku.Także w późniejszych latach ceramika pozostała jednym z głównych pól działalności twórczej Hanny Żuławskiej.

Marek Czapelski
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego

Opracowanie powstało w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” – projekt badawczy Historia wystaw w Zachęcie – Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych w latach 1949–1970 (nr 0086/NPRH3/H11/82/2014) realizowany w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki.

Bibliografia

• Ceramika w architekturze, „Stolica” 1951, nr 17.
• Kronika krajowa, „Przegląd Artystyczny” 1951, nr 5.
• Plastyka, „Życie Literackie” 1951, nr 16.
• W „Zachęcie” Warszawskiej, „Gazeta Poznańska”, dodatek „Widnokrąg”, 1951, nr 24.
• Z życia stolicy. Nowe wystawy w Zachęcie, „Żołnierz Wolności” 1951, nr 226.

^{1 Ceramika w architekturze, „Stolica” 1951, nr 17, s. 6. Rozpoznanie artystów za: Polskie życie artystyczne w latach 1944–1960, t. 5: Rok 1951, oprac. Katarzyna Anna Kesling, Joanna Stacewicz-Podlipska, Warszawa: IS PAN 2014, s. 200.}

^{2 W „Żołnierzu Wolności” i – za nim – Polskim Życiu Artystycznym błędnie podano, że wystawiono projekty dla „nowo odbudowanych kamienic Starego Miasta w Gdańsku”}