Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kuratorka: Anda Rottenberg
współpraca: Julia Leopold

Gregor Schneider, jeden z najbardziej cenionych artystów niemieckich, nagrodzony w 2001 roku Złotym Lwem na Biennale Sztuki w Wenecji, realizuje w Zachęcie najnowszy projekt zatytułowany „Unsubscribe”. Schneider znów podejmuje tematykę związaną z domem – w jego materialnym i symbolicznym aspekcie.

Podobnie jak w poprzednich realizacjach, znajdziemy tu odniesienia do miejsca urodzenia artysty – miejscowości Rheydt w Niemczech. Tutaj urodził się także Joseph Goebbels – minister propagandy III Rzeszy. „Ten dom sam mnie znalazł” – mówi Schneider o przeciętnym małomiasteczkowym budynku, w którym Goebbels spędził kilka pierwszych lat życia i który artysta postanowił kupić od zamieszkującej go dotychczas rodziny, zobaczywszy przypadkiem ogłoszenie sprzedaży. Zwyczajność domu zdaje się ukrywać różne historie kolejnych mieszkańców. Gregor Schneider mierzy się zarówno z postacią twórcy nazistowskiej propagandy jako ucieleśnieniem zła, jak i figurą zwykłej niemieckiej rodziny w kontekście faszystowskiej polityki.

Decyzja Schneidera o zakupie domu wraz z zawartością (pozostałymi meblami, resztkami biblioteki, narzędziami ogrodowymi itp.), przeprowadzeniu jego szczegółowej dokumentacji i ostatecznie o jego rozbiórce pozwala raz jeszcze powrócić do historii, zarówno w jej jednostkowym, jak i ogólnym wymiarze – to praca z pamięcią indywidualną i zbiorową. „Niech on wreszcie zniknie” – powiedział do Schneidera mieszkaniec sąsiedniego domu. Zamiarem artysty jest zniszczyć, unicestwić kolejne fragmenty domu, nie pozwolić jednak, żeby pamięć o tym miejscu zniknęła całkowicie. Problem z pamięcią, historią i niechcianymi pomnikami jest problemem uniwersalnym, także naszym.

Do Warszawy przywiezione zostały gruzy budynku. Podjęty przez artystę akt przetransportowania gruzów z Niemiec do Polski wprowadza dodatkowy, dramatyczny i krytyczny rys w projekcie, którego efektem nie jest jedynie finalna wystawa w Zachęcie, ale cały proces, jakiemu artysta poddaje budynek traktowany jako niemy świadek historii.

Wystawę „Unsubscribe” można rozpatrywać także w kontekście równolegle trwającej w Zachęcie wystawy „Postęp i higiena”, której kuratorem jest również Anda Rottenberg.