Galeria Kordegarda

projekt plakatu: Jen Heydrich
frekwencja: 4.099 (Rocznik CBWA)

Arika Madeyska studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie (1947–1952). W 1956 roku otrzymała dyplom. Jej profesorami byli Artur Nacht-Samborski (malarstwo sztalugowe), Jacek Żuławski (malarstwo ścienne), Józefa Wnukowa (tkanina artystyczna). W 1952 wraz mężem i dzieckiem przeniosła się do Warszawy. W 1955 roku wzięła udział — jako Jadwiga Madeyska-Wojciechowska — w Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki „Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi” w warszawskim Arsenale (otrzymała wówczas nagrodę). W latach 1955, 1957, 1958, 1970 brała udział w Festiwalu Sztuk Plastycznych w Sopocie — była związana z malarzami marynistami.

W 1959 roku artystka miała pierwszą indywidualną wystawę w Salonie Nowej Kultury w Warszawie. W tym samym roku brała udział w wystawie 12 malarzy polskich w Paryżu i 50 lat malarstwa polskiego w Genewie. 15 grudnia 1959 roku została otwarta jej wystawa Galerie M. Bénézit w Paryżu. Autorem krótkiego wstępu na zaproszeniu był znany krytyk polskiego pochodzenia Waldemar George, który pisał: „Arika Madeyska widzi prawdziwie. Motywy, które opracowuje, nie są wzięte z tej rzeczywistości, która jest zastrzeżonym terenem łowów prozaików. Jej pamięć malarska przeinacza je. Jej wyobraźnia obdarza je tysiącem uroków. Umieszcza ona swoje miasta z tysiąca i jednej nocy poza czasem i przestrzenią. Nadaje im moc zdumiewania, czyni z nich malarskie baśnie”¹. W tej paryskiej galerii wystawiała również w grudniu 1960 roku.

Na wystawie zorganizowanej przez CBWA pokazano 14 tkanin, które Andrzej Bonarski w katalogu wystawy opisywał następująco: „Są więc to makaty. Nazwa natychmiast koresponduje z tradycją; wystarczy jednakże spojrzeć na makaty Madeyskiej, aby dowiedzieć się, że o korespondencja, o jakiej mowa, ma charakter tylko aluzyjny. […] Kwiaty, smoki, motyle, ryby i ptaki, fauna i flora rzeczywiste i bajeczne z dawien dawna stanowią ulubioną dziedzinę tkaniny dekoracyjnej. Też same wzory kreuje Madeyska na swych makatach. Tyle że nie są tu ani wyhaftowane, ani zobrazowane splotem ściegu. O rodzaju stosunku, jaki malarka zajmuje — narzuca — wobec pięknej tradycji najlepiej informuje, sądzę, materiał. Jej twórczość: klej, sztuczne perełki. Kawałki butelkowych szkieł, odpryski luster, świecidła wydłubane z czeskiej biżuterii, zwykle kamyczki, szmatki i skrawki, koronki maszynowe. Co się nie dało przykleić, jest przyszyte paroma nićmi. I nagle okazuje się, że wszystkie te elementy, niejako odpadki cywilizacji «fałszywych drogocenności», scalone, dzięki inwencji, tworzą rzecz ściśle drogocenną dla swej piękności: makatę²”.

Prace pokazane w Kordegardzie krytykowała Jadwiga Jarnuszkiewiczowa w katalogu wystawy Madeyskiej z 1963 roku: „Collages powstały po makatkach, ale nie należy ich łączyć. Makatki były bowiem tylko epizodem, zabawą na marginesie poważnej twórczości. Zabawą w sztukę jarmarczną, bardzo zresztą rozpowszechnioną w pewnym środowisku. Collages nie stanowią dalszego ciągu tamtej zabawy, mimo że występują w nich te same elementy: jaskrawe cekiny, barwne kretony, błyszczące «sreberka». Odgrywają one tu jednak zgoła inną rolę […]. Wycinki materiałów w collage’ach nie mają ani nic znaczyć, ani z niczym się kojarzyć. A może nawet nie mają być niezwykłe…. Ich walor artystyczny wiąże się z bardzo określonym działaniem formalnym”³.

Madeyska była przede wszystkim malarką, znana jest głównie z prac malowanych w tradycyjny sposób. Wystawa tkaniny wpisała się w ówczesne zainteresowanie artystek polskich tkaniną artystyczną, na co musiał mieć wpływ sukces polskich tkaczek na I Biennale Tkaniny w Lozannie w 1962 roku.

 W 1963 roku Madeyska wystawiała w Galerie Lambert w Paryżu. Trzy lata później wyjechała na stypendium do Paryża. Została tam już na stałe. Jak pisał Szymon Bojko w katalogu wystawy Jesteśmy prezentującej twórczość artystów polskich tworzących zagranicą: „W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych emigracja do Francji była na ogół podyktowana sytuacją losową i chęcią uczestniczenia w wielkiej przygodzie artystycznej, której widownią była Francja. Przybyli wówczas m.in. Krystyna Bałłaban, Edward Baran, Zofia Panasiuk, Teresa Byszewska, Zbigniew Geppert, Arika Madeyska, Igor Mitoraj, Tomasz Kawiak, Andrzej T. Lewandowski, Roman Opałka, Grażyna Remiszewska, Joanna Wierusz-Kowalska”⁴. 

Karolina Zychowicz
dział dokumentacji Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki

Opracowanie powstało w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” – projekt badawczy Historia wystaw w Zachęcie – Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych w latach 1949–1970 (nr 0086/NPRH3/H11/82/2014) realizowany w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki.

Bibliografia

Opracowania:

• Zychowicz, Karolina, Artystki i wystawy. Pokazy indywidualne kobiet w kręgu CBWA w latach 1956–1981, w: Maria Anto. Malarka, red. Michał Jachuła, kat. wyst. Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2017, s. 93–110.

Teksty źródłowe:

• Arika Madeyska. Wystawa tkanin, kat. wyst. Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1962.
• El. Żm., Tkaniny Ariki Madeyskiej, „Zwierciadło” 1963, nr 3 (20.01), s. 4.
• (g), Duńska grafika i polskie tkaniny, „Kurier Polski” 1963, nr 2 (3.01).
• (g), Z wystaw warszawskich, „Kurier Polski” 1963, nr 2 (3.01).
• (mj), Szmatki, „ITD Ilustrowany Magazyn Studencki” 1963, nr 4 (27.01).
• Sztekker, Elżbieta, Z wystaw indywidualnych, „Tygodnik Demokratyczny” 1963, nr 2 (9–15.01), s. 8.
• Witz, Ignacy, Toruniacy – Rasmussen – Madeyska, „Życie Warszawy” 1963, nr 16 (19.01), s. 4.

¹ Podaję za: Szkic biograficzny, w: Wiesław Banach, Arika Madeyska w Muzeum Historycznym w Sanoku, Sanik 2006, s. 28.
² Andrzej Bonarski, [bez tytułu – K.Z.], Arika Madeyska, wystawa tkanin, kat. wyst. Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1962.
³ Jadwiga Jarnuszkiewiczowa, [bez tytułu – K.Z.], Arika Madeyska – collages, kat. wyst. Towarzystwo Sztuk Pięknych, Warszawa 1963.
⁴ Szymon Bojko, [bez tytułu – K.Z.], w: Jesteśmy. Wystawa dzieł artystów polskich tworzących za granicą, kat. wyst. Galeria Zachęta, Warszawa 1991, s. 30–31.