Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

kurator: Julia Leopold

„Jako partyzant Armii Ludowej walczyłem z okupantem. Pod koniec wojny zostałem skierowany do służby w organach bezpieczeństwa. Poznałem wszystkie szczeble kariery zawodowej...” – tak zaczyna się Gorzki smak władzy, wydane w 1990 roku wspomnienia Franciszka Szlachcica. W okresie PRL-u działacz partyjny, wysoki funkcjonariusz bezpieczeństwa publicznego, minister Spraw Wewnętrznych w roku 1971, zastępca Edwarda Gierka i przez dwa lata, do 1976, wicepremier. Pochodził z ubogiej, robotniczej rodziny, a socjalizm umożliwił mu wspięcie się na najwyższe szczeble władz państwowych. W 1976 roku Szlachcic został jednak odsunięty od polityki. Utracił wówczas wszystkie przywileje ówczesnych prominentów: wysoką pensję, samochód, ochronę, kierowcę, telefon rządowy w mieszkaniu, dodatki, „kopertówki”. W zasadzie jedyne, co mu pozostało, to wybudowana parę lat wcześniej dacza w podwarszawskiej Magdalence.

Tam też Anna Senkara, młoda artystka z Pracowni Przestrzeni Audiowizualnej profesora Grzegorza Kowalskiego w warszawskiej ASP, sfilmowała rozmowę z Romanem Szlachcicem, synem Franciszka. Żyje on wspomnieniami ojca, dostatniego życia i obracania się w najwyższych kręgach władzy. Z im większym wzruszeniem opowiada o swoich 17 urodzinach w domu Berii, o otrzymanym od Andropowa zegarku, o podróży samolotem na wakacje na Krymie i o „genialnym ojcu”, tym bardziej przygnębiająca wydaje się jego obecna egzystencja. Jedynym wiernym Romanowi towarzyszem jest pojawiający się w filmie Jacek Niedzielak, którego losy mogłyby być materiałem na osobną historię.

Ten prosty formalnie film w subtelny sposób ujawnia wiele wątków dotyczących zarówno spraw historycznych, ustroju i władzy, jak i bardzo prywatnych, uczuć i więzi. To nie tylko wydobycie atrakcyjnej historii znanej osoby, a tym bardziej próba oskarżania bądź usprawiedliwiania jej, to właściwie opowieść o synu, mimo że ten niemal cały czas opowiada o ojcu. Tytuł filmu i wystawy nie precyzuje, do którego ze Szlachciców – ojca czy syna – się odnosi.

Archiwalne materiały z polowania na dzika stanowią ramę dla filmu Senkary. Krwawe sceny przypominają wykonane w 1964 roku znane zdjęcie z polowania, na którym Nikita Chruszczow opiera nogę na martwym dziku. W polowaniu tym brał też udział Władysław Gomułka i Józef Cyrankiewicz. Jak mówi Roman Szlachcic, jest ono słynne, bo tylko jego ojcu udało się upolować dzika. Wystawie towarzyszy katalog z tekstem Anny Senkary opisującym jej spotkania z Romanem Szlachcicem (pomiędzy lutym a majem 2009 roku) i cytatami z niepublikowanych notatek Franciszka Szlachcica z roku 1975. Jest on ilustrowany m.in. zdjęciami z archiwum rodzinnego Szlachciców.

Anna Senkara urodziła się w 1981 r. w Warszawie. Ukończyła Wydział Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim  i Wydział Rzeźby na ASP w Warszawie w Pracowni Przestrzeni Audiowizualnej Profesora Grzegorza Kowalskiego (dyplom z wyróżnieniem). Wybrane wystawy: Sekwencje, Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych (2010), Samsung Art Master, Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie (2008, 2009), Szczyt Bohaterów, Bunkier Sztuki w Krakowie (2009), Coming Out, Sinfonia Varsovia (2009), Sztuka cenniejsza niż złoto, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2008), Ciało/Geometria, Biuro Wystaw Artystycznych w Zielonej Górze (2008), Warianty, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie (2007), Click-a-cliché. Images of Eastern Europe, Galerie Reiner Tisch w Berlinie (2005). W ubiegłorocznym konkursie Samsung Art Master otrzymała drugą nagrodę za film dokumentalny Teraz (Tryptyk).