Anna Bella Geiger Mapy pod niebem Rio de Janeiro

08.12.2018 – 24.02.2019 Anna Bella Geiger Mapy pod niebem Rio de Janeiro

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kurator: Marek Bartelik
współpraca ze strony Zachęty: Magdalena Komornicka
projekt ekspozycji: Jarosław Kozakiewicz

Mapy pod niebem Rio de Janeiro to prezentacja twórczości pionierki sztuki brazylijskiej Anny Belli Geiger (ur. 1933). W kontekście historycznym sztuki nowoczesnej w Brazylii Geiger przynależy do czołówki artystów z Rio de Janeiro, którzy na nowo połączyli tradycję ekspresjonistyczną z neokonkretyzmem (neoconcretismo), jak Hélio Oticica, Lygia Clark oraz Lygia Pape. Wystawa odzwierciedla różnorodność zainteresowań artystki: od antropologii do astronomii, od kultur tubylczych i alchemii do poezji konkretnej i brazylijskiej muzyki, od nowoczesnych utopii i dystopii do teorii gier. Punkt wyjścia i główny trzon ekspozycji stanowią prace Geiger z lat 70. XX wieku: rysunki, grafiki i projekcje wideo. Obok nich pokazywany jest także wybór obiektów z serii Szuflady (Gavetas) oraz z serii Zwoje (Rollos) i Małe zwoje (Rollinhos) z lat 90. W pracach tych artystka potraktowała mapy jako ekspresyjne „pojemniki”, które — jak w przypadku Szuflad — upodobniła do magicznych ready-mades, zaś kartografię ukazała jako fenomen „potajemny” (szuflada) i „rozpuszczalny” (wosk), a nie jako przekaz transparentnej, zweryfikowanej wiedzy.

Poprzez twórczość Anny Belli Geiger wystawa podejmuje również temat współczesnej tożsamości Brazylijczyków — „brazylijskość” (brasilidade)oraz  jej widocznych i ukrytych aspektów. To tożsamość głęboko złamana przez historię kolonialną i postkolonialną, mocno naznaczona przez juntę wojskową, która rządziła krajem od połowy lat 60. do lat 80., czyli w okresie powstania większości pokazywanych tu prac. Brasilidade  jest zakorzeniona w świadomości i wyobraźni zarówno Brazylijczyków, jak i cudzoziemców, co owocuje fantastycznymi wyobrażeniami i mitami. Geiger porusza ten temat w swoich pracach, które często przypominają mapy Ziemi oraz mapy nieba. Pokazuje w nich Brazylię jako kraj, państwo, miejsce, „pustkę”, mit, gdzie okrutna rzeczywistość spotyka wzniosłe marzenia. Często jest ona utkana ze stereotypów nabierających rangi sloganów lub przepowiedni — jak na przykład w zdaniu „Brazylia jest krajem przyszłości, i zawsze nim będzie” zapożyczonym z książki Brazylia: kraj przyszłości Stefana Zweiga z 1942 roku. Emblematyczna dla widzenia rzeczywistości brazylijskiej jako wyrosłej ze „sprzeczności” jest seria pocztówek Rodzinna Brazylia/Obca Brazylia (Native Brazil/Alien Brazil) z 1977, w której artystka umieściła siebie nie tylko jako „obcą” wobec tubylców, ale też, pośrednio, jako córkę polskich imigrantów. Podobnie o rok późniejsza praca Nasz chleb powszedni (O pão nosso de cada dia) — ze zdjęciem kromki chleba z otworem w formie mapy Brazylii jako centralnym elementem — jest rodzajem wizjera w głąb brasilidade, tym razem jako pustki, którą można wypełnić własnymi skojarzeniami.

Wątek interakcji twórczości Geiger z innymi artystami pokazuje na wystawie zapis filmowy krótkiej rozmowy z Josephem Beuysem (Beuys Conversa com Anna Bella, 1975). Materiał zarejestrowany został podczas trzymiesięcznego pobytu Brazylijki w Nowym Jorku —  w galerii René Block, gdzie nieco wcześniej odbył się kontrowersyjny performans niemieckiego artysty Lubię Amerykę, Ameryka lubi mnie (I like America, America likes me). Zadając pytania Beuysowi, artystka (córka żydowskich imigrantów) przyjęła rolę antropolożki rozmawiającej z „szamanem”, za którego — jak wiadomo — uważał się Beuys.

Anna Bella Geiger to nie tylko klasyczka sztuki brazylijskiej, ale również wpływowa wykładowczyni. Wystawa — choć koncentruje się na wybranym fragmencie jej twórczości — ukazuje jej różne oblicza: jako Brazylijki, córki imigrantów, wnikliwej analityczki tożsamości, artystki awangardowej czy w końcu nauczycielki. Tę ostatnią rolę jako ważny aspekt jej działalności artystycznej przedstawiają prace wideo i seria fotografii wykonanych podczas wypraw plenerowych ze studentami w latach 1969–1973. Umieszczają one brasilidade w kontekście „niedojrzałości” Brazylijczyków — z jednej strony często postrzeganych jako potomkowie autochtonów, z drugiej zaś jako potomkowie europejskich kolonizatorów.

Anna Bella Geiger reprezentowała Brazylię na wielu wystawach, między innymi na biennale w Wenecji i São Paulo. W 1999 filmowiec Mario Carneiro zrealizował film dokumentalny Uma poética contemporânea do espaço (Współczesna poetyka przestrzeni) poświęcony twórczości artystki. Jej praca Coração e autras coisas (Serce i inne rzeczy) posłużyła za inspirację dla symfonii Guillermo Rendóna Garcíi Grabado de Anna Bella Geiger (Grawiura Anny Belli Geiger, 1966), a sama Geiger stała się tematem popularnej piosenki rockowej Mariny Limy (Anna Bella z albumu Lá nos primórdios (Powrót do dawnych czasów, 2006). Wystawa Mapy pod niebem Rio de Janeiro jest pierwszym dużym pokazem artystki w Polsce.

Powiązane materiały
  • mediateka / audio
    Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
    Spotkanie z artystką (w języku angielskiem)
  • Grafika obiektu: Zachęta. Styczeń, luty 2019.
    mediateka / foldery / teksty
    Zachęta. Styczeń, luty 2019.
    Magazyn
  • Grafika obiektu: Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
    mediateka / plakaty
    Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
  • Grafika obiektu: Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
    mediateka / plakaty
    Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
  • Grafika obiektu: Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
    mediateka / wideo dokumentacja
    Anna Bella Geiger. Mapy pod niebem Rio de Janeiro
    Wideo-dokumentacja
Powiązane wydarzenia
  • Grafika wydarzenia: Oprowadzanie kuratorskie Marka Bartelika po wystawie Anny Belli Geiger
    09.12.2018 (ND) 12:15
    Oprowadzanie kuratorskie Marka Bartelika po wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Spotkanie z Anną Bellą Geiger
    09.12.2018 (ND) 13:00
    Spotkanie z Anną Bellą Geiger
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Oprowadzania tematyczne. Kartografie Anny Belli Geiger
    21.12.2018 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Oprowadzania tematyczne. Kartografie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Niedzielne oprowadzanie z przewodnikiem
    23.12.2018 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzanie z przewodnikiem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Niedzielne oprowadzanie z przewodnkiem
    30.12.2018 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzanie z przewodnkiem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Niedzielne oprowadzanie z przewodnkiem
    06.01.2019 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzanie z przewodnkiem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Inny punkt widzenia
    11.01.2019 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Inny punkt widzenia
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Instrukcja obsługi wystawy. Warsztaty dla dorosłych na wystawie Anny Belli Geiger
    12.01.2019 (SOB) 17:00
    Instrukcja obsługi wystawy. Warsztaty dla dorosłych na wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Mapy. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie Anny Belli Geiger „Mapy pod niebem Rio de Janeiro”
    13.01.2019 (ND) 12:30
    Mapy. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie Anny Belli Geiger „Mapy pod niebem Rio de Janeiro”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Zachęta miga!
    16.01.2019 (ŚR) 18:00
    Zachęta miga!
    Oprowadzanie w polskim języku migowym po wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Mapa. Warsztaty z cyklu „Co robi artysta?” dla rodzin z dziećmi z autyzmem
    19.01.2019 (SOB) 12:15
    Mapa. Warsztaty z cyklu „Co robi artysta?” dla rodzin z dziećmi z autyzmem
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Zachęta miga rodzinnie! na wystawie Anny Belli Geiger
    19.01.2019 (SOB) 16:00
    Zachęta miga rodzinnie! na wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Brazylijska tożsamość narodowa — mity a rzeczywistość.
    22.01.2019 (WT) 18:00
    Brazylijska tożsamość narodowa — mity a rzeczywistość.
    Wykład Agaty Błoch towarzyszący wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • Grafika wydarzenia: Sztuka dostępna. Spotkanie dla osób niewidomych na wystawie Anny Belli Geiger
    23.01.2019 (ŚR) 17:00
    Sztuka dostępna. Spotkanie dla osób niewidomych na wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Patrzeć/Zobaczyć. Sztuka współczesna i seniorzy na wystawie Anny Belli Geiger
    25.01.2019 (PT) 12:15
    Patrzeć/Zobaczyć. Sztuka współczesna i seniorzy na wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Oprowadzania tematyczne.
    25.01.2019 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Oprowadzania tematyczne.
    Kartografie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Satuday ArtWalk: Anna Bella Geiger. Maps under the Sky of Rio de Janeiro.
    26.01.2019 (SOB) 17:00
    Satuday ArtWalk: Anna Bella Geiger. Maps under the Sky of Rio de Janeiro.
    Oprowadzanie po angielsku
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Mapa wewnętrzna. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie Anny Belli Geiger
    03.02.2019 (ND) 12:30
    Mapa wewnętrzna. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: W piątek o piątej. Oprowadzanie tematycznie. Mapowanie sytuacji
    15.02.2019 (PT) 17:00
    W piątek o piątej. Oprowadzanie tematycznie. Mapowanie sytuacji
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grafika wydarzenia: Mapa skarbów. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie Anny Belli Geiger
    24.02.2019 (ND) 12:30
    Mapa skarbów. Warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie Anny Belli Geiger
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta

Informacje

Anna Bella Geiger
Mapy pod niebem Rio de Janeiro
08.12.2018 – 24.02.2019

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
Zobacz na mapie

Godziny otwarcia:
wtorek – niedziela godz. 12–20
czwartek – wstęp wolny    
kasa biletowa czynna do godziny 19.30