Data powstania: 21.10.2015

Wykład w ramach cyklu Świat od nowa. Sztuka w Polsce lat 40. i jej konteksty

Wykład dotyczy trzech fundamentalnych wyzwań, wobec których stanęli Żydzi podejmujący próby odbudowy życia społecznego, politycznego i kulturalnego na terenie Polski w pierwszych latach po wojnie. Po pierwsze był to imperatyw sprostania doświadczeniu Zagłady w kraju, który stał się miejscem eksterminacji oraz wielkim cmentarzyskiem Żydów europejskich, w którym nieostygłe jeszcze prochy zgładzonych są bezczeszczone, a wokół rozciąga się krajobraz spustoszenia. Po drugie – doświadczenia ocalenia, powrotów do miejsc rodzinnych, opustoszałych, odmienionych, zamieszkałych przez sąsiadów nastawionych do powracających w najlepszym razie obojętnie, w najgorszym wrogo. Jest to również paradoksalne doświadczenie ocalenia, a jednocześnie nieustannego zagrożenia, kiedy próbom odbudowy czy raczej budowy nowego życia po Zagładzie towarzyszy stale poczucie nietrwałości, tymczasowości, braku bezpieczeństwa fizycznego. Po trzecie – powojenne pogromy i inne akty agresji zmuszają ocalonych Żydów do dramatycznych wyborów egzystencjalnych: zostać w Polsce i przyjąć jakąś strategie przetrwania, asymilacji i aktywnego poparcia komunistycznej władzy, czy też wyjechać z Polski i szukać swojego miejsca za granicą.