Data powstania: 16.01.2020

Jednym z zasadniczych założeń wystawy Zmiana ustawienia było pokazanie scenografii w sposób  poszerzony, obejmujący nie tylko przedstawienia teatralne, ale także przestrzenie wydarzeń społecznych. Założenie to jest analogiczne do tez, które stawiałem w książce Teatra polskie. Historie (Warszawa 2010). Pisałem tam o swoistości polskiej tradycji teatralnej odmiennej od tego, co za teatr uważa się w stolicach kulturalnego świata, oraz o szczególnej teatralności polskiej tożsamości, którą uznajemy często za daną, nie zdając sobie sprawy, jak bardzo „bycie sobą” przesiąknięte jest „odgrywaniem siebie”. O ile w XX i XXI wieku ten „teatr Polski” nadal wystawia i wytwarza (w tej kolejności) zbiorowe identyfikacje, o tyle polski teatr od początku ubiegłego wieku zadaje tej wspólnotowej pracy kłopotliwe pytania, podważa ją, wskazuje jej sprzeczności i miejsca puste, a czasem też profanuje wytworzone przez nią symbole. Wbrew często głoszonym hasłom polski teatr nie pracuje na rzecz wspólnoty, o której nieustannie mówią politycy wszelkich odmian i barw. Działa raczej na rzecz zbioru wielości, w którym każdy musi ostatecznie na własną rękę i we własnym imieniu znaleźć odpowiedź na pytanie postawione kiedyś przez Jerzego Grotowskiego: co człowiek może uczynić ze swoją samotnością?

Proponowane przeze mnie oprowadzenie nie będzie miało charakteru całościowego, ani nie będzie syntetyzowało idei wystawy, która jest autorską kreacją Roberta Rumasa. Będzie raczej wędrówką po salach Zachęty w poszukiwaniu szczególnych punktów styków obu teatrów, które wydają mi się dwoma biegunami pola napięć polskiej kultury i polskiego życia. Nie będzie też wykładem z historii scenografii, teatru czy sztuki. Chciałbym, by było pójściem „za tym: co w Polsce jest do myślenia”, „na drodze przez labirynt zwany teatr”.

Dariusz Kosiński (ur. 1966) — badacz teatralny i performatyk,profesor w Katedrze Performatyki Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 2010–2013 dyrektor programowy Instytutu im. J. Grotowskiego we Wrocławiu, a następnie, do grudnia 2018 zastępca dyrektora Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Najważniejsze publikacje: Polski teatr przemiany (Wrocław 2007), Teatra polskie. Historie, (Warszawa 2010), Teatra polskie. Rok katastrofy (Warszawa 2012). Ostatnio wydał dwie monografie o wczesnych przedstawieniach Teatru 13 Rzędów Grotowski. Profanacje (Wrocław 2015) i Farsy-misteria (Wrocław 2018), zbiór esejów Performatyka. W(y)prowadzenia (Kraków 2016) oraz książkę Uciec z Wesela (Kraków 2019) poświęconą Stanisławowi Wyspiańskiemu. Od jesieni 2016 stale współpracuje jako krytyk teatralny i publicysta z „Tygodnikiem Powszechnym”.