udział: Piotr Laskowski, Ewa Majewska, Anna Blumsztajn
prowadzenie: Bartłomiej Błesznowski

Maria Paulina Orsetti jest w historii polskiego ruchu spółdzielczego postacią wyjątkową. Wprowadziła bowiem do polskiej spółdzielczości perspektywę feministyczną i anarchistyczną. Tłumaczka Kropotkina i anarchosyndykalisty Rudolfa Rockera, popularyzatorka myśli Charlesa Fouriera, zarazem praktyczka zaangażowana w konkretne prace Lubelskiej Spółdzielni Spożywców czy Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, połączyła działalność spółdzielczą ze śmiałą wizją radykalnej przebudowy świata. Dorobek Orsetti pozwoli więc nam zapytać o rewolucyjny wymiar kooperatyzmu i perspektywy urzeczywistnienia społeczeństwa anarchistycznego.

Gość główny: dr hab. Piotr Laskowski — historyk idei, pracuje w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW w Katedrze Historii Idei i Antropologii Kulturowej, zajmuje się historią myśli politycznej XIX i XX wieku ze szczególną sympatią dla tradycji anarchistycznej. Opublikował Szkice z dziejów anarchizmu (Warszawa 2006, 2007) i Maszyny wojenne. Georges Sorel i strategie radykalnej filozofii politycznej (Warszawa 2011). Przygotował redakcję naukową pism Jana Wacława Machajskiego (Pracownik umysłowy i inne pisma, Warszawa 2016) oraz — z Sebastianem Matuszewskim — dwóch tomów konspiracyjnej prasy żydowskiej zachowanej w Archiwum Ringelbluma (Prasa getta warszawskiego: Hechaluc-Dror i Gordonia, Warszawa 2015; Prasa getta warszawskiego: radykalna lewica niesyjonistyczna, Warszawa 2016).

Bartłomiej Błesznowski – historyk idei i socjolog wiedzy, adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. Razem z Marcinem Królem prowadził serię wydawniczą „Genealogia współczesności. Historia idei w Polsce 1815-1939”, zaś aktualnie wraz z Aleksandrą Bilewicz przygotowuje serię książek poświęconych tradycji i aktualności idei polskiego kooperatyzmu. Współtwórca społecznej inicjatywy „Laboratorium kooperacji” i projektu badawczego „Tradycje polskiego kooperatyzmu. Od idei do praktyki” (grant NPRH). Opublikował, m.in. dwie monografie poświęcone myśli Michela Foucaulta, ostatnio Antyhumanistyczna teoria polityki w myśli Michela Foucaulta (Kraków 2016) oraz wybór pism polskich kooperatystów Cooperativism and Democracy. Selected Works of Polish Thinkers (Leiden 2018). Redaktor afiliowany czasopisma naukowego „Praktyka teoretyczna”.

Anna Blumsztajn - wychowała się we Francji. Ukończyła socjologię w IS UW, ze specjalizacją „socjologia spraw publicznych”. Interesuje się szczególnie socjologią edukacji, ruchami społecznymi, polityką społeczną, różnymi formami demokracji. Pracowała w Gminie Warszawa Bemowo, i w Fundacji Komeńskiego przy rozwoju edukacji przedszkolnej na wsi. Od 11 lat związana z Wielokulturowym Liceum Humanistycznym im. Jacka Kuronia gdzie uczy Wiedzy o społeczeństwie i ekonomii. Przez 5 lat była jego dyrektorką. Jest doktorantką Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego. Od ponad 3 lat członkinii kooperatywy spożywczej „Dobrze”.

Dr Ewa Majewska – filozofka feministyczna i aktywistka, adiunkt na Wydziale Artes Liberales UW. Od 2003 roku wykładała na Gender Studies UW, była stypendystką ICI Berlin, IWM w Wiedniu, prowadziła badania w UC Berkeley w USA. Opublikowała książki: Tramwaj zwany uznaniem. Feminizm i solidarność po neoliberalizmie. (Warszawa, 2017); Sztuka jako pozór? Cenzura i inne formy upolityczniania kultury (Kraków, 2013); Feminizm jako filozofia społeczna. Szkice z teorii rodziny (Warszawa, 2009); jest współredaktorką tomów: Zniewolony umysł II. Neoliberalizm i jego krytycy oraz Futuryzm miast przemysłowych oraz autorką ponad 50 artykułów i esejów, m. in w: e-flux; Signs, Przeglądzie Filozoficznym, Etyce, Kulturze Współczesnej, Przekroju, Praktyce Teoretycznej. Współpracuje też z ruchami społecznymi oraz artystkami.

Przedwojenny kooperatyzm był znaczącym prądem myślowym i fenomenem społecznym w powracającej na mapę Polsce. W ramach zjawiska spółdzielczości w okresie II RP ścierały się rozmaite nurty społeczno-polityczne: socjalistyczne, ludowe, anarchistyczne czy chrześcijańsko-demokratyczne. Kooperatyzm można jednak uznać za rodzaj metaidei, jaka spajała je wszystkie, stanowiąc element bazowy światopoglądu polskiej społecznie zaangażowanej inteligencji od okresu pozytywizmu do końca II RP. Ruch ten miał także ambicje wspólnototwórcze, ambicje przebudowy społeczeństwa i państwa zgodnie z ideałem opartej na zasadach samorządności i pomocy wzajemnej „rzeczpospolitej kooperatywnej”, którą miała stać się niepodległa Polska.

Choć ten prężny ruch społeczny, polityczny i ekonomiczny przeżywał wzrost w początkach XX wieku, druga połowa wieku okazała się o wiele mniej łaskawym czasem dla jego ideałów. Niestety ekonomiczno-prawne podporządkowanie ruchu spółdzielczego państwu, jakie nastąpiło po wielkim kryzysie na przełomie lat 20. i 30., oraz kolejne stadia państwowej centralizacji po II wojnie światowej, zniszczyły oddolny i demokratyczny charakter instytucji spółdzielczych, dezawuując tym samym emancypacyjny potencjał tychże. W okresie transformacji wolnorynkowej spółdzielczość wydawała się okryta wyłącznie cieniem dawnej świetności, stając przed nieuniknioną alternatywą komercjalizacji lub ostatecznego upadku w konfrontacji z siłami wolnego rynku.

Jeśli rację mieli dawni ojcowie spółdzielczości twierdząc, że najlepszym czasem dla rozwoju kooperacji jest okres kryzysu, być może właśnie dziś winniśmy wrócić do zapomnianych ideałów politycznych i praktyk ekonomicznych, które niegdyś odmieniały życie tysięcy ludzi. Czy jednak w warunkach rozwijającego się kapitalizmu, postępującej prekaryzacji pracy i ultranowoczesnych technik wyzysku opartego na panowaniu nad procesami przepływu kapitału finansowego, współczesne instytucje polityczno-gospodarcze odwołujące się do etosu kooperatywnego mają szansę stworzyć realną alternatywę dla gospodarki wolnorynkowej? Na to i kilka innych pytań postaramy się odpowiedzieć podczas cyklu spotkań dyskusyjnych, łącząc historię spółdzielczości w Polsce z aktualnymi formami samoorganizacji pracowniczej i konsumenckiej opartymi na idei pomocy wzajemnej.

Partnerzy: