Kanon. Wykład towarzyszący wystawie „Co po Cybisie?”

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
wstęp wolny

prowadzenie: dr hab. Monika Murawska, dr hab. Mateusz Salwa, dr Piotr Schollenberger 

Kanon to artystyczny wzorzec określający reguły tworzenia, jak i odbioru dzieł sztuki. Opisuje to, co właściwe i dopuszczalne, co mieści się w ogólnie przyjętych ramach. Ramy te nie mają jednak zazwyczaj charakteru arbitralnego — nie zostały skonstruowane wedle czyjegoś widzimisię . Na ogół uznaje się, że mają pochodzenie historyczne. Wynikają z pewnej ciągłości czasowego następstwa, z linii wpływów, które kształtują teraźniejszość. Historia staje się w ten sposób bramą prowadzącą do tego, co naturalne, spontaniczne, oczywiste. Tego, co wchodzi w obręb kanonu nie sposób odrzucić — wyrasta ono z czasu, niczym roślina z ziemi. Czy jednak z tą nieustępliwością wpływu należy się zgodzić? Osiemnastowieczny spór starożytników z nowożytnikami uświadomił artystom, że być współczesnym to czasem być niewiernym temu, co minione. Immanuel Kant podkreślał rolę geniusza zdolnego wytworzyć własne reguły postępowania, wolnego od odgórnie przyjętych wzorców sztuki oraz mechanicznych powtórzeń. Awangarda artystyczna XX wieku nauczyła nas, że zerwanie z tradycją otwiera na to, co nowe. Przynajmniej od czasów Nietzschego wiemy, że niewczesność, anachronia to stanowiska obserwacyjne, z których widać dalej i więcej.  Jak jednak opisać tę dialektykę ciągłości i zerwania? Lęk przed minionym i oczekiwanie nowego mieszczą się w tym samym horyzoncie. Zerwać z kanonem to w pewnym sensie wyjść poza czas, a przynajmniej zerwać z wizją czasowego następstwa. Bieg dziejów sztuki nie ma jednego kierunku, lecz bezustannie meandruje, a czasem nawet przyzwala na przeskok, albo przetrwanie tego, co minione w ukrytej postaci. Destylat historii jako układ wzorców i wartości nie unosi się wcale nad naszymi głowami. Albo go sami stworzymy i utrwalimy, albo będziemy z nim walczyć. Zarówno wiara w jego istnienie oraz bunt przeciwko niemu sprawiają, że możemy samych siebie określić. Wydaje się, że właśnie to pozostaje niezmienne, pytanie: kim my jesteśmy dziś w odniesieniu do pamięci o tym, co minione? Czym jest prze-życie pewnych form, kształtów, tematów zasiedlających sferę zmysłów i artystycznych przedstawień? Trwają one czy żyją? Ciążą w dół, czy ciągną do góry? Na spotkaniu przyjrzymy się różnorodnym sposobom opisywania i radzenia sobie z kanonem w sztuce.  

Monika Murawska — doktor habilitowana, absolwentka filozofii i historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, obecnie adiunkt na Wydziale Sztuki Mediów ASP w Warszawie. Jest trzykrotną stypendystką Rządu Francuskiego. Tłumaczy z języka francuskiego, jest także autorką książek: Problem innego (2005) i Filozofowanie z zamkniętymi oczami (2011), Jean Renoir — malarz kadrów (2012) oraz licznych artykułów na temat fenomenologii sztuki.

Mateusz Salwa — doktor habilitowany, adiunkt w Zakładzie Estetyki Instytutu Filozofii UW; współpracuje z Katedrą Kulturoznawstwa SWPS Uniwersytetu Humanistyczno-społecznego oraz Instytutem Badań Przestrzeni Publicznej ASP w Warszawie. Opublikował m.in. Iluzja w malarstwie. Próba filozoficznej interpretacji (2010) oraz Estetyka ogrodu. Między sztuką a ekologią (2016); zajmuje się również przekładami, głównie z języka włoskiego. Obszary jego zainteresowań to współczesna estetyka, nowożytna i nowoczesna teoria sztuki oraz estetyka przyrody i krajobrazu.

Piotr Schollenberger — dr filozofii, adiunkt w Zakładzie Estetyki Instytutu Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Jego zainteresowania badawcze dotyczą fenomenologii, estetyki fenomenologicznej, filozofii sztuki i współczesnej teorii sztuki. Jest autorem książki Granice poznania doświadczenia estetycznego (Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2014) i współredaktorem pracy Fenomen i przedstawienie. Francuska estetyka fenomenologiczna. Założenia/zastosowania/ konteksty (IFiS PAN, Warszawa 2012), a także Aktualność estetyki Kanta (Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016).

Wydarzenie towarzyszące wystawie
  • 15.09 – 16.12.2018
    Co po Cybisie?

    Przekrojowa wystawa polskiego malarstwa XX i XXI wieku obejmuje szerokie spektrum dzieł wybitnych polskich twórców wpisujących się w kluczowe nurty historii sztuki i aktualne prądy artystyczne. Międzypokoleniowy, problemowy pokaz przypomina starsze oraz przywołuje najnowsze postawy ponad czterdziestu artystów zanurzonych w medium malarstwa. Ekspozycja z jednej strony koncentruje się na najważniejszych, historycznych już dzisiaj pozycjach artystycznych „po Cybisie”. Z drugiej — jej ambicją jest prezentowanie prac ukazujących stan współczesnego malarstwa.  

    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
Powiązane materiały
  • mediateka / audio
    Co po Cybisie?
    Kanon. Wykład towarzyszący wystawie
Nadchodzące wydarzenia
wszystkie
  • zdjęcie ludzie trzymający w górze patyki z wstążkami
    15.07 (WT) 12:30
    Zachęta dzieci! Otwarte warsztaty dla dzieci w wieku 7-13 lat
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 15.07 (WT) 17:30
    Wosk i pigment
    Warsztaty malarskie z enkaustyki dla dorosłych
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • 16.07 (ŚR) 18:00
    Se(a)ns sztuki
    Pokaz filmu „Wielkie piękno”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • tłum ludzi zgromadzonych na schodach zachęty
    17.07 (CZW) 12:15
    Czwartkowe oprowadzania po aktualnych wystawach
    (godz. 12:15 i 17:30)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • portret męzczyzny na tle białego obrazu
    18.07 (PT) 12:15
    Giorgio Morandi
    Guided tour in English with curator Lorenzo Balbi
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 18.07 (PT) 12:30
    Tworzymy błękitne zielniki
    Warsztaty z cyjanotypii dla dzieci wieku 7-13 lat
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • odbitka w cyjanotypi maczana w czerwonym korycie
    18.07 (PT) 17:30
    Roślinne kolaże. Otwarte warsztaty z cyjanotypii dla dorosłych
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • 18.07 (PT) 18:00
    Autorskie oprowadzanie Alicji Kubickiej po wystawie „Pępek świata”
    Miejsce Projektów ZachętyMPZ
  • zdjęcie, osoba w przestrzeni wystawy
    19.07 (SOB) 12:15
    Oglądamy razem wystawę! Oprowadzanie w języku polskim prostym
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • zdjęcie w przestrzeni wystawy, rozmazana postać pochylająca się nad instalacją
    19.07 (SOB) 14:15
    Saturday ArtWalk
    Guided tour in English
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • zdjęcie, osoba w przestrzeni wystawy
    19.07 (SOB) 16:00
    Екскурсія українською мовою
    Oprowadzanie w języku ukraińskim
    Захента — Національна галерея мистецтв.Захента — Національна галерея мистецтв.
  • zbliżenie na dłonie myjące czereśnie
    20.07 (ND) 12:00
    Jedzenie / Pamięć. Przechowywanie
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta