Kanon. Wykład towarzyszący wystawie „Co po Cybisie?”

Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki
wstęp wolny

prowadzenie: dr hab. Monika Murawska, dr hab. Mateusz Salwa, dr Piotr Schollenberger 

Kanon to artystyczny wzorzec określający reguły tworzenia, jak i odbioru dzieł sztuki. Opisuje to, co właściwe i dopuszczalne, co mieści się w ogólnie przyjętych ramach. Ramy te nie mają jednak zazwyczaj charakteru arbitralnego — nie zostały skonstruowane wedle czyjegoś widzimisię . Na ogół uznaje się, że mają pochodzenie historyczne. Wynikają z pewnej ciągłości czasowego następstwa, z linii wpływów, które kształtują teraźniejszość. Historia staje się w ten sposób bramą prowadzącą do tego, co naturalne, spontaniczne, oczywiste. Tego, co wchodzi w obręb kanonu nie sposób odrzucić — wyrasta ono z czasu, niczym roślina z ziemi. Czy jednak z tą nieustępliwością wpływu należy się zgodzić? Osiemnastowieczny spór starożytników z nowożytnikami uświadomił artystom, że być współczesnym to czasem być niewiernym temu, co minione. Immanuel Kant podkreślał rolę geniusza zdolnego wytworzyć własne reguły postępowania, wolnego od odgórnie przyjętych wzorców sztuki oraz mechanicznych powtórzeń. Awangarda artystyczna XX wieku nauczyła nas, że zerwanie z tradycją otwiera na to, co nowe. Przynajmniej od czasów Nietzschego wiemy, że niewczesność, anachronia to stanowiska obserwacyjne, z których widać dalej i więcej.  Jak jednak opisać tę dialektykę ciągłości i zerwania? Lęk przed minionym i oczekiwanie nowego mieszczą się w tym samym horyzoncie. Zerwać z kanonem to w pewnym sensie wyjść poza czas, a przynajmniej zerwać z wizją czasowego następstwa. Bieg dziejów sztuki nie ma jednego kierunku, lecz bezustannie meandruje, a czasem nawet przyzwala na przeskok, albo przetrwanie tego, co minione w ukrytej postaci. Destylat historii jako układ wzorców i wartości nie unosi się wcale nad naszymi głowami. Albo go sami stworzymy i utrwalimy, albo będziemy z nim walczyć. Zarówno wiara w jego istnienie oraz bunt przeciwko niemu sprawiają, że możemy samych siebie określić. Wydaje się, że właśnie to pozostaje niezmienne, pytanie: kim my jesteśmy dziś w odniesieniu do pamięci o tym, co minione? Czym jest prze-życie pewnych form, kształtów, tematów zasiedlających sferę zmysłów i artystycznych przedstawień? Trwają one czy żyją? Ciążą w dół, czy ciągną do góry? Na spotkaniu przyjrzymy się różnorodnym sposobom opisywania i radzenia sobie z kanonem w sztuce.  

Monika Murawska — doktor habilitowana, absolwentka filozofii i historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, obecnie adiunkt na Wydziale Sztuki Mediów ASP w Warszawie. Jest trzykrotną stypendystką Rządu Francuskiego. Tłumaczy z języka francuskiego, jest także autorką książek: Problem innego (2005) i Filozofowanie z zamkniętymi oczami (2011), Jean Renoir — malarz kadrów (2012) oraz licznych artykułów na temat fenomenologii sztuki.

Mateusz Salwa — doktor habilitowany, adiunkt w Zakładzie Estetyki Instytutu Filozofii UW; współpracuje z Katedrą Kulturoznawstwa SWPS Uniwersytetu Humanistyczno-społecznego oraz Instytutem Badań Przestrzeni Publicznej ASP w Warszawie. Opublikował m.in. Iluzja w malarstwie. Próba filozoficznej interpretacji (2010) oraz Estetyka ogrodu. Między sztuką a ekologią (2016); zajmuje się również przekładami, głównie z języka włoskiego. Obszary jego zainteresowań to współczesna estetyka, nowożytna i nowoczesna teoria sztuki oraz estetyka przyrody i krajobrazu.

Piotr Schollenberger — dr filozofii, adiunkt w Zakładzie Estetyki Instytutu Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. Jego zainteresowania badawcze dotyczą fenomenologii, estetyki fenomenologicznej, filozofii sztuki i współczesnej teorii sztuki. Jest autorem książki Granice poznania doświadczenia estetycznego (Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2014) i współredaktorem pracy Fenomen i przedstawienie. Francuska estetyka fenomenologiczna. Założenia/zastosowania/ konteksty (IFiS PAN, Warszawa 2012), a także Aktualność estetyki Kanta (Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016).

Wydarzenie towarzyszące wystawie
  • 15.09 – 16.12.2018
    Co po Cybisie?

    Przekrojowa wystawa polskiego malarstwa XX i XXI wieku obejmuje szerokie spektrum dzieł wybitnych polskich twórców wpisujących się w kluczowe nurty historii sztuki i aktualne prądy artystyczne. Międzypokoleniowy, problemowy pokaz przypomina starsze oraz przywołuje najnowsze postawy ponad czterdziestu artystów zanurzonych w medium malarstwa. Ekspozycja z jednej strony koncentruje się na najważniejszych, historycznych już dzisiaj pozycjach artystycznych „po Cybisie”. Z drugiej — jej ambicją jest prezentowanie prac ukazujących stan współczesnego malarstwa.  

    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
Powiązane materiały
  • mediateka / audio
    Co po Cybisie?
    Kanon. Wykład towarzyszący wystawie
Nadchodzące wydarzenia
wszystkie
  • 28.03 (PT) 12:15
    Patrzeć/Zobaczyć
    Oprowadzanie dla osób 60+ po wystawie „Andrea Fraser. Sztuka musi wisieć”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 29.03 (SOB) 12:30
    Powitanie wiosny – obrazy z rzeżuchy
    Warsztaty skierowane do rodzin z dziećmi w spektrum autyzmu (godz. 12:30 i 15)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 29.03 (SOB) 16:00
    ЗНАЙОМИМОСЯ З ЗАХЕНТОЮ!
    НЕДІЛЬНІ ЕКСКУРСІЇ УКРАЇНСЬКОЮ МОВОЮ
    Захента — Національна галерея мистецтв.Захента — Національна галерея мистецтв.
  • 30.03 (ND) 12:30
    Powitanie wiosny – obrazy z rzeżuchy
    Warsztaty rodzinne (godz. 12:30 i 15)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • Grupa osób stoi przed dużym ekranem, na którym wyświetlana jest projekcja filmu. Na ekranie widać zamyśloną kobietę o krótkich włosach, spoglądającą w dal. W sali pada ciemnoczerwone, tworząc nastrojową atmosferę.
    30.03 (ND) 13:00
    Sztuka dostępna
    Pokaz filmów z audiodeskrypcją na żywo na wystawie „Powtarzajcie za mną II”
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 30.03 (ND) 18:00
    Nowohucka audiosfera z lat 70. XX wieku
    utwór Aliny Kreft w wykonaniu Piotra Blajerskiego
    Miejsce Projektów ZachętyMPZ
  • 01.04 (WT) 18:00
    Spotkanie Zachętowego Klubu Książki
    „Kobiety i inne potwory. Tworzenie nowej mitologii” autorstwa Jess Zimmerman
    Zachęta | wejście od ul. Burschego (schodami w dół)Zachęta | wejście od ul. Burschego (schodami w dół)
  • 03.04 (CZW) 18:00
    Sztuka aktualna – między instytucją a ograniczeniem
    Otwarte warsztaty dla młodych dorosłych
    Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)Zachęta / sala warsztatowa (wejście przez hol główny)
  • 05.04 (SOB) 13:00
    Dzień Wolnej Sztuki 2025. Co czujesz?
    (godz. 13 i 16)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 06.04 (ND) 12:15
    Niedzielne oprowadzania po aktualnych wystawach
    (godz. 12:15 i 14:15)
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta
  • 07.04 – 09.04.2025
    Sztuka Edukacji. Uczymy się od was
    Konferencja dla osób edukatorskich
    SzczecinSzczecin
  • 12.04 (SOB) 14:15
    Saturday ArtWalk
    Guided tour in English
    Zachęta – Narodowa Galeria SztukiZachęta