Redakcja: Jérôme Bazin, Joanna Kordjak
Wydawca: Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki, Instytut Adama Mickiewicza
Rok wydania: 2021
ISBN: 978-83-64714-97-9
Oprawa: miękka
Stron: 320
Język: polski

Książka towarzysząca wystawie „Zimna rewolucja. Społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej wobec socrealizmu, 1948–1959”.

Publikacja w fascynujący sposób opisuje związki pomiędzy kulturą wizualną lat 50. a radykalną rewolucją społeczną, jaka dokonała się w Europie Środkowo-Wschodniej w tamtych latach.

W „zimnym” klimacie narastających napięć międzynarodowych i umacniania się dyktatur komunistycznych doszło do głębokich przeobrażeń prowadzących do ustanowienia nowych hierarchii społecznych i urzeczywistnienia się „dyktatury proletariatu”. Autorki i autorzy, których teksty znalazły się w książce, dogłębnie badają przemiany społeczne lat 50. Poddając analizie materiał wizualny epoki, pokazują jak w zimnie socrealistycznej sztuki zakonserwowała się część prawdy o rzeczywistości tamtego okresu. Tym samym podejmują polemikę z utrwalonym przekonaniem, że socrealizm był odciętym od rzeczywistości społecznej „spektaklem, który kreował nową rzeczywistość” (Evgeny Dobrenko).

Na publikację składają się eseje z pogranicza historii społecznej, historii kultury i sztuki oraz analizy wybranych przykładów z dziedziny malarstwa, architektury i urbanistyki, designu, fotografii, filmu i grafiki, reprezentatywnych dla krajów byłego bloku wschodniego: Polski, NRD, Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii i Węgier.

Książka towarzyszy wystawie Zimna rewolucja. Społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej wobec socrealizmu, 1948–1959, którą jeszcze do 19 września można oglądać w Zachęcie — Narodowej Galerii Sztuki. Publikacja ukazała się również w języku angielskim nakładem wydawnictwa Mousse.

Autorzy tekstów: Justyna Balisz-Schmelz, Jérôme Bazin, Irina Cărăbaș, Ralf Forster, Maja i Reuben Fowkes, Katerina Gadzheva, Wojciech Grzybała, Emma Hanzlíková, Sándor Hornyik, Sándor Horváth, Astrid Ihle, Constantin Iordachi, Dorota Jarecka, Vít Jakubíček, Marie Klimešová, Joanna Kordjak, Doreen Mende, Alina Mircea, Zsolt Petrányi, Agata Pietrasik, Kristina Popova, Nadège Ragaru, Gábor Rieder, Hana Rousová, Piotr Rypson, Piotr Słodkowski, Oliver Sukrow, Aleksandra Sumorok, Ondřej Táborský, Monika Talarczyk, Irina Tulbure, Aneta Vasileva, Magdalena Ziółkowska

Publikację książki dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu

„Robotników nieustannie promowano, ale nie dopuszczano ich do władzy. Dowartościowywano ich i przekonywano, by byli dumni ze swej pracy i »samoświadomi«, nie zachęcano jednak do sięgania po władzę, która pozostawała całkowicie w rękach partii. Każdą próbę uzyskania autonomii związkowej (do której w latach 1944–1948 często w sposób spektakularny powracano) duszono w samym zarodku. Socrealizm miał dawać robotnikom poczucie wiary we własną wartość i (zgodnie z ideologią marksistowską) samoświadomość (Selbstbewusstsein). Nie było to jednak równoznaczne z poczuciem posiadania władzy, której robotnicy nie mieli”.

Fragment książki Zimna rewolucja. Społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej wobec socrealizmu, 1948–1959