Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego

14.06 – 04.07.1963 Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego

Zachęta Centralne Biuro Wystaw Artystycznych

organizator wystawy: przy współudziale Ambasady Włoskiej w Warszawie i Triennale di Milano
kurator: projekt ekspozycji Dario Machesoni, proj. plakatu Stefan Bernaciński
liczba prac: 103 wystawiających, 1000 eksponatów
frekwencja: 12.800 (Rocznik CBWA)

Wystawa była pierwszą w Zachęcie prezentacją zachodnioeuropejskiego wzornictwa przemysłowego, a drugą zagraniczną w ogóle — po wystawie jugosłowiańskiej sztuki użytkowej z 1959 roku. Dla warszawskiej publiczności włoska wystawa, wraz z pokazem wzornictwa Finlandii (urządzonym w 1962 roku pawilonie meblowym przy ul. Przeskok) oraz ekspozycją Formy  Francja (Zachęta, 1964) stanowiła jedną z najważniejszych okazji do zapoznania się z designem zza Żelaznej Kurtyny.

Bez wątpienia dobór wystawiających krajów odzwierciedlał nie tylko ówczesną artystyczną rangę ich środowisk projektanckich, lecz także niuanse polityki zagranicznej PRL. Od 1960 roku, kiedy to podpisano pierwszą wieloletnią umowę handlową oraz umowę o współpracy naukowo-technicznej, wzrastały kontakty gospodarcze między oboma krajami. W lutym 1963 roku Polskę odwiedził włoski minister handlu zagranicznego Luigi Preti, który negocjował rozszerzenie wymiany handlowej. Miesiąc później w Rzymie zatrzymał się wracający z Meksyku premier Józef Cyrankiewicz, co traktowano jako sygnał rozwoju kontaktów politycznych, bardzo zawężonych w czasach zimnej wojny.  Potwierdzeniem coraz lepszych stosunków między oboma krajami było podpisanie w 1965 roku umowy kulturalnej, przewidującej m.in. wzajemne popieranie organizowania wystaw z dziedziny kultury, sztuki i nauki1.

Omawiana ekspozycja była częścią większego promocyjnego wysiłku władz włoskich w krajach bloku wschodniego (wystawę, w formie nieco mniejszej, pokazywano wcześniej w Bułgarii). Powszechnie znanym symbolem nawiązanych kontaktów handlowych były podpisane w latach 1965–1967 umowy licencyjne na produkcję włoskich aut osobowych w Polsce, ZSRR i Bułgarii.

Wystawa zajęła sale na piętrze Zachęty. Ekspozycja obejmowała wyłącznie przedmioty produkowane seryjnie oraz plansze z obiektami architektonicznymi. Niestety, ze względu na ubóstwo informacyjne towarzyszącego ekspozycji folderu, nie jest możliwe odtworzenie pełnego spisu obiektów. Pokazano meble, lampy, szkło (m.in. z Murano) i ceramikę stołowa oraz sanitarną (eksponatem były m.in. umywalka i muszla klozetowa). Duży zespół stanowiły przedmioty codziennego użytku, walizki, teczki, komplety garnków, artykuły gospodarstwa domowego — kalkulatory, maszyny do szycia i pisania, pralki, odkurzacze, grzejniki gazowe, projektory do przezroczy, radioodbiorniki, a także szeroko komentowane telewizory. Pojawiły się też tkaniny i odzież: kapelusze i obuwie. Zaprezentowano nawet sprzęt do sportów wodnych (jednym z największych eksponatów była motorówka wyeksponowana wraz silnikiem) oraz drobniejsze pojazdy mechaniczne — motorower i gokart. Największe obiekty zaprezentowano na planszach — samochody, lokomotywy i wnętrza samolotów.

Komentarze w polskiej prasie pozbawione były ideologicznych zaczepek i przymówek w stylu słynnej „debaty kuchennej” Nikity Chruszczowa i Richarda Nixona na amerykańskiej wystawie w Moskwie w 1959 roku2. Eksponaty z Zachęty w popularnej popołudniówce opisywano niczym współczesne mirabilia: „Oto kredensy, których nie trzeba zamykać. Wystarczy drzwiczki lekko popchnąć a resztę zrobią magnesy, wmontowane chytrze w zawiasy. Albo bujak — perpetuum mobile, tak wyważony, że buja się i buja, choć nikt na nim nawet nie siedzi. To znów krzesełka, które można w nieskończoność wkładać jedno  w drugie”3.

Nieco drugoplanowa, choć ważna rola przypadła architekturze. Na planszach pokazano „architekturę teatralną, mieszkaniową, kościelną, stadion sportowy i kilka pomników” , powstałe po wojnie4. Jedynym obiektem zreprodukowanym w prasie był mediolański wieżowiec Pirelli Gia Pontiego i Pier Luigiego Nerviego5. Głównym wątkiem pozostawały fotografie kończonej podówczas „autostrada del sole” — jednej z głównych arterii komunikacyjnych Włoch, zapewniająca zdaniem Ewy Garzteckiej ideową spójność całej ekspozycji:

„Piękno wiaduktu spinającego Apeniny, piękno nowoczesnego rozmachu architektonicznego, współgrającego ze wspaniałym pejzażem Toskanii, a nawet nowoczesne urządzenia sygnali­zacyjne, stacje benzynowe i restauracje przydrożne w spo­sób wymowny wykazują ścisły związek pomiędzy wszelkimi przedmiotami kształtowanymi rękami artysty: od pantofelków i miotełki do zamiatania poprzez architekturę wnętrz i maszyn elektronowych do kształtowania urbanistycznego i przestrzennego. Wykazują udział artystów w formowaniu estetyki dnia codziennego, w wychowaniu świadomości estetycznej współczesnego człowie­ka. Ekspozycja neseseru skó­rzanego lub telewizora na tle plansz Autostrady słońca lub odkurzacza czy rzutnika na tle nowoczesnego budownictwa i nadaje wystawie włoskiego wzornictwa przemysłowego do­piero jej właściwy sens”6.

Całościowa ocena wystawy w prasie była pozytywna (choć w niektórych opiniach chłodniej potraktowano tkaniny i ceramikę). Recenzenci z aprobatą podchwytywali przedłożoną przez Tommaso Ferrarisa w okolicznościowym folderze koncepcję Leonarda da Vinci jako projektanta przemysłowego avant la lettre7.

Na tym tle wyróżniała się wypowiedź Aleksa Czerwińskiego, która wystawy wzornicze włączała w nurtujący ówcześnie polskie środowisko architektoniczne problem typizacji : „Bodaj że naj­większa zasługa artystów włoskich i fińskich, której świadectwo dały zor­ganizowane u nas ostatnio wystawy, polega właśnie na tym, że uwzględ­niają oni potrzeby, jakie dyktuje ży­cie, a równocześnie bronią swych krajów przed zalewem zunifikowa­nych bezosobowych form”. Pogląd ten nie przeszkadzał autorowi krytykować rozbudzonych ekspozycją konsumpcyjnych aspiracji Polaków:

„przedmioty te odbijają kulturę, obyczaje, upodoba­nia, słowem cały klimat swego kra­ju i stąd ich nadzwyczajny wdzięk. Zamiast pragnąć, aby niektóre z nich stały się naszą własnością powinniś­my raczej życzyć sobie, aby nasi ar­tyści w równie trafny sposób dawali w swych dziełach odpowiedź na na­sze potrzeby, pragnienia i zamiłowania”8.

Pojawił się też pierwszy pojedynczy krytyczny głos przeciw unaocznianemu przez Autostradę del Sole „podporządkowywaniu sobie praw przyrody na drodze walki’ (Hanna Szczypińska)9.

Wystawę należy ocenić jako średnio popularną, niewątpliwie rok później wystawniejsza ekspozycja francuska w Zachęcie cieszyć się będzie znacznie lepszą frekwencją.

Marek Czapelski
Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego

Opracowanie powstało w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” – projekt badawczy Historia wystaw w Zachęcie – Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych w latach 1949–1970 (nr 0086/NPRH3/H11/82/2014) realizowany w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki.

Katalog:

  • Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, czerwiec 1963, Warszawa: CBWA 1963.

Bibliografia:

  • (bam), Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego w Zachęcie, „Dziennik Ludowy”, 1963, nr 134.
  • Czerwiński Aleksy, Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, „Stolica”, 1963, nr 30.
  • Estetyka włoskich wyrobów przemysłowych, „Życie i Myśl”, 1963, nr 7/8.
  • Florczak Zbigniew, Noty, „Kultura”, 1963, nr 5.
  • Garztecka Ewa, Przede wszystkim –  funkcjonalność, „Trybuna Ludu”, 1963, nr 169.
  • Guze Joanna, Włoskie wzornictwo przemysłowe, „Świat”, 1963, nr 28.
  • Huml Irena, Wystawa włoska w „Zachęcie”, „Kultura”, 1963, nr 5.
  • Kowalska Bożena, Związek plastyki ze sztuką użytkową, „Głos Nauczycielski”, 1963, nr 32.
  • Plastyka przemysłowa Włochów w Warszawie, „Przekrój” nr 953, 1963.
  • Szczypińska Hanna, Wystawa włoskiego wzornictwa, „Tygodnik Powszechny”, 1963, nr 31.
  •  (szem), Na wystawie wzornictwa włoskiego. Od szpileczek do go-kartu, „Gazeta Handlowa”, 1963.
  • Witz Ignacy, Lekcja włoskiego projektowania, „Życie Warszawy”, 1963, nr 153.
  • Wzmianki:
  • „Express Wieczorny”, 1963, nr 134; 1963, nr 141.
  • „Gazeta Handlowa”, 1963, nr 16.
  • „Kurier Polski”, 1963, nr 132.
  • „Kurier Szczeciński”, 1963, nr 139.
  • „Panorama”, 1963, nr 33.
  • „Polska”, 1963, nr 9.
  • „Przegląd Artystyczny”, 1963, nr 5.
  • „Słowo Powszechne”, 1963, nr 145; 1963, nr 155.
  • „Stolica”, 1963, nr 26.

Projektanci wystawionych wyrobów:

Giuseppe Ajmone, Franco Albini, Carlo Alinari, Tito Anselmi, Sergio Asti, David Baffetti, Lodovico Belgiojoso, Silvana Bellino, Luca Beltrami, Natale Beretta, Carlo Bernardini, Rosanna Bianchi, Osvaldo Borsani, Vesare Bossaglia, Anna Bozzolo, Luigi Caccia Dominioni, Gian Case’, Achille Castiglioni, Enrico Peresutti, Augusto Piccoli, Pininfarina, Flavio Poli, Gio Pomodoro, Gio Ponti, Giancarlo Pozzo, Cesarino Priarollo Benso, Fulvio Raboni, Serafino Radi, Ernesto Rogers, Bepi Romagnoni, Alberto Rosselli, Mario Rossello, Lino Sabattini, Roberto Sambonet, Richard Sapper, Gino Sarfatti, Renato Scandola, Carlo Scarpa, Tobia Scarpa, Ettore Sottsass, Pierluigi Spadolini, Mario Tedeschi, Renato Toso, Gino Valle, Giorgio Wiskemann, Ugo Zagato, Marco Zanuso, Renco Zavanella.


1 Zagadnienie szeroko omawia Grażyna Bernatowicz, Stosunki polsko-włoskie 1944–1989, Warszawa: Polski Instytut Stosunków Międzynarodowych 1990, s. 79–130.
2 American National Exhibition, skupiona na technologicznych usprawnieniach gospodarstwa domowego, wywołała wzajemne komentarze na temat wyższości USA i ZSRR. „Debatę kuchenną” uznaje się za wydarzenie paradygmatyczne dla rywalizacji między krajami zachodnimi a komunistycznymi w l. 60 na gruncie komforu życia codziennego.
3 Chodź z nami dziś o godz. 17 na wystawę włoskiego wzornictwa przemysłowego, „Express Wieczorny” 1963, nr 141.
4 Włoskie wzornictwo w „Zachęcie”, „Słowo Powszechne” 1963, nr 145.
5 Reprodukcja Grattacielo Pirelli pojawiała się w „Przekroju’, nr 953, 1963.
6 Garztecka Ewa, Przede wszystkim - funkcjonalność, "Trybuna Ludu", 1963, nr 169, s. 6.
7 Ferraris był Sekretarzem Generalnym Triennale di Milano, zaangażowanego w organizację wystawy.
8 Aleksy Czerwiński, Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, "Stolica", 1963, nr 30.
9 Hanna Szczypińska, Wystawa włoskiego wzornictwa, "Tygodnik Powszechny", 1963, nr 31.


Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN

Prace na wystawie

  • Zdjęcie pracy Il. 1. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 1. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 2. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 2. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 3. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 3. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 4. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 4. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 5. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 5. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 6. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 6. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 7. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 7. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 8. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 8. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
  • Zdjęcie pracy Il. 9. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
    Il. 9. Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa (14.06–04.07.1963), fragment ekspozycji. Fot. E. Kozłowska, Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN
Powiązane materiały
  • Grafika obiektu: Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego
    mediateka / foldery / teksty
    Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego
    Wycinki prasowe
  • Grafika obiektu: Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego
    mediateka / książki
    Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego
    Katalog wystawy
  • Grafika obiektu: Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego
    mediateka / plakaty
    Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego

Informacje

Wystawa włoskiego wzornictwa przemysłowego
14.06 – 04.07.1963

Zachęta Centralne Biuro Wystaw Artystycznych
pl. Małachowskiego 3, 00-916 Warszawa
Zobacz na mapie