Pawilon Polski na Międzynarodowej Wystawie Sztuki – La Biennale di Venezia

artystka: Sharon Lockhart
komisarz Pawilonu Polskiego: Hanna Wróblewska
zastępca komisarza: Joanna Waśko
kuratorka wystawy: Barbara Piwowarska
organizator: Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki

Sharon Lockhart (ur. 1964) to amerykańska artystka mieszkająca i tworząca w Los Angeles i w Polsce. Od wielu lat pracuje z małymi społecznościami, które za pośrednictwem jej sztuki mówią własnym głosem. Realizuje filmy i fotografie będące odzwierciedleniem długofalowej współpracy i wspólnego zaangażowania w proces twórczy. Mały Przegląd to projekt przygotowany z grupą młodych kobiet — nastolatek z Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Rudzienku. Składa się z nowego filmu, serii fotografii, publikacji i warsztatów edukacyjnych. Główną inspiracją dla projektu były twórczość i praktyka Janusza Korczaka (1878–1942), postępowego pedagoga, pisarza, propagatora praw dziecka. Analogicznie do Korczaka, celem Lockhart jest tworzenie forum dla głosów dzieci — zarówno tych z przeszłości, jak i współczesnych.

Tytułowy „Mały Przegląd“ był gazetą dla dzieci i młodzieży, wymyśloną i redagowaną przez Korczaka, która ukazywała się w latach 1926–1939 jako piątkowy dodatek do żydowskiego dziennika „Nasz Przegląd“. Publikowano w nim teksty i korespondencje nadsyłane z całej Polski, w całości autorstwa dzieci i młodzieży. Te kilka stron suplementu, oddane młodym ludziom w ramach masowej gazety dla dorosłych, były bezprecedensowym formatem umożliwiającym im opowiadanie własnym językiem o sobie, wyrażanie opinii o polityce i życiu codziennym.

Nowe fotografie prezentowane na wystawie to portrety dwóch nastolatek z ośrodka w Rudzienku czytających „Małe Przeglądy“ w Bibliotece Narodowej w Warszawie, gdzie znajduje się archiwalny zbiór gazet. Symbolizując spotkanie z blisko stuletnią historią, zdjęcia przypominają o lukach,  historiach niewypowiedzianych, silnych związkach pomiędzy przeszłością i teraźniejszością. Instalacja w pawilonie umożliwia powtórzenie tego doświadczenia: wyposażona jest w stanowiska do czytania „Małych Przeglądów“ — oryginalne ławy widoczne na fotografiach i elementy wystroju wypożyczone z Biblioteki Narodowej.

Z trzynastu roczników i archiwum 677 zachowanych „Małych Przeglądów“ dziewczęta wytypowały 29 numerów, które w szczególny sposób łączą się z ich życiowymi doświadczeniami i dzisiejszą niestabilną sytuacją. Wybrane numery, dotychczas nietłumaczone, zostaną po raz pierwszy udostępnione w języku angielskim w formie gazetowej publikacji i będą dystrybuowane w pawilonie w cotygodniowym cyklu do końca trwania Biennale.

Nowy film Lockhart parafrazuje „Mały Przegląd“, przekładając go język filmowy i performans. Satyryczny prolog i trzy akty odegrane przez dziewczyny, pełne przekory i bezpośredniości, przywołują dziarskiego ducha gazety Korczaka. Sceny rozgrywają się na abstrakcyjnym czarnym tle, pozbawionym konkretnego kontekstu, przywodząc na myśl różnorodne praktyki z repertuaru sztuk wizualnych i performatywnych. Niczym reporterzy Korczaka, młode kobiety zawiadują daną im do dyspozycji przestrzenią, w której są widziane i słyszane. Ich występy są opanowane, zniuansowane, samodzielne. Ten zbiorowy portret najmłodszej generacji kobiet, to także blisko stuletnie wezwanie społeczeństwa do wysłuchania każdego, choćby najcichszego głosu.

Od 2014 roku Lockhart zorganizowała szereg warsztatów z wychowankami ośrodka w Rudzienku. Podczas Biennale artystka wraz z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki będą kontynuować program edukacyjny wzmacniający samostanowienie dziewcząt, ich poczucie wolności i kreatywności, mając na celu wykształcenie długofalowych programów i stałych struktur wsparcia w warszawskich instytucjach.

Uczestniczkami projektu są młode kobiety z Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Rudzienku, w wieku od czternastu do osiemnastu lat: Weronika Banach, Elżbieta Bugajewska, Agnieszka Chodakowska, Beata Domańska, Patrycja Dominiczak, Zuzanna Dziembakowska, Nadzieja Flinik, Patrycja Głogowska, Aleksandra Grabowska, Zofia Grzywacz, Agnieszka Jamiołkowska, Małgorzata Kowalska, Aleksandra Kowynia, Wiktoria Kruszewska, Natalia Leśniewska, Natalia Mikołajczyk, Alekandra Mojsiejew, Maja Nowakowska, Adrianna Olczak, Patrycja Onochowska, Alicja Pałaszewska, Alicja Pasternak, Angelika Piekacz, Natalia Skoroch, Paulina Suchocka, Karolina Szyc, Natalia Tetych, Wiktoria Tomaszewska, Aleksandra Wiśniewska, Kinga Woźniesińska, Gabriela Zadrożna, Karolina Zembrzuska.