Cześć, nazywam się Joanna Fluder.

Świątynia uśpionej wegetacji powstała z myślą o przestrzeni galerii Zachęty, jednak pomysł nosiłam w sobie od dawna, a proces powstawania był rozciągnięty w czasie.  

Instalacja  składa się ze skamieniałej grządki usypanej w kształcie muszli, z której wyrastają rzeźby. Tkanina osłania i chroni to miejsce jak pancerzyk muszli ślimaka lub tunel rośliny przed niesprzyjającymi warunkami na zewnątrz. 

To mój powrót do odczuć z życia w szklarni. Przydomowe szklarnie i tunel w dzieciństwie pełniły dla mnie funkcje placu zabaw. Słońce świecące przez szyby cieplarni wydłużało porę wakacyjną, która trwała od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Kiedy rośliny wegetowały spędzałam tam czas, grzebiąc w ziemi i godzinami przyglądałam się owadom, ślimakom, zbierałam korpusiki martwych i zasuszonych, łapałam żywe, wyławiałam zatopione z wiader z deszczówką, budowałam domki i groty dla nich, wymyślałam historie, czas wtedy zatrzymywał się. Fascynował mnie świat szklarniowych stworzeń i moja rola reżysera ich chwilowego życia/nieżycia.

Pomysł na instalację powstał kilka lat temu, kiedy na plaży znalazłam kij wyrzucony przez morze. Był wygładzony przez wodę i piasek, w dotyku przypominał ludzką skórę i jednocześnie papier. Wtedy narodziła się myśl pokrywania tej materii tatuażami, malarskimi zapisami. 

Pozostałych materiałów do instalacji szukałam w lasach i nad jeziorami, gdzie zbierałam chrust, a następnie czyściłam go. W pewnym momencie mój tata zaproponował współpracę z jego owcami kameruńskimi, które lubią obgryzać świeżą korę, więc współautorami instalacji stały się istoty nieludzkie: woda, piasek, owce. 

To w jaki sposób kije są pokryte farbą jest konsekwencją podążania za śladami zostawionymi przez nie - ślady po zębach owiec, dziury po ryciu owadów, rysy, pęknięcia, odarcia z kory. Zainteresowałymnie zmiany zachodzące w drewnie pod wpływem długotrwałego przebywania w skrajnych warunkach atmosferycznych, wpływ czasu i trudności z otoczenia na pozornie twardy, solidny materiał, jego przeobrażenie i sposób zapisywania na jego tkance tego, co doświadcza. Te naturalne skazy powierzchni drewna, wykorzystałam jako atut, dodatkowy element wizualny.

Chciałam oddać głos bytom roślinnym. Rozpadająca i krusząca się natura stała się pretekstem, żeby opowiedzieć o ponadgatunkowych doświadczeniach. Płynności przemian, pojawianiu się i zanikaniu. 

Do patyków, dolepiałam formy wykonane z recyklingowanego papieru. Klej działa jak srebrzysty ślad pozostawiony przez ślimaka, zakończenia gałęzi jak macki stworzeń, głowy, ręce, kokony czasem śluzowate, czasem chropowate i kłujące.

Tak powstawały, jedne po drugich papierowo-drewniane stworzenia do mojej świątyni: duchy zabitych owadów, uśpione dzikie ptaki, chochliki, duszki opiekuńcze, boginie, swoiste talizmany. (Magiczna moc natury, która pomaga oswoić ludzkie traumy).

Te zastygnięte postacie mogą też symbolizować duchy przodkiń, za którymi moje ciało powtarza zapamiętane reakcje na osobiste przeżycia. Przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Pierwszy tytuł miał brzmieć Oddychać nosem czy ustami?. To miał być zapis doświadczenia zamrożenia, uśpienia, bycia w trybie przetrwania, wstrzymania oddechu, trwania w bezruchu, w dziwnych, niewygodnych pozach, w gotowości do wpuszczenia i wypuszczenia pierwszego oddechu. 

Chwila na granicy cudu ponownego narodzenia się do życia już na własnych zasadach, wsłuchując się w siebie. 

Pracując nad tym projektem, stawiałam sobie pytanie o znaczenie straty czasu. Wegetacja, odpoczynek, zawieszenie, bezproduktywność, nieznaczność, słabość to stany niepożądane i nieakceptowane społecznie. A tak potrzebne.

Joanna Fluder
lipiec 2025