Wydarzenie realizowane we współpracy z Centrum Alzheimera
W Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki chcemy porozmawiać o codzienności osób z niepełnosprawnością poznawczą (demencją, chorobą Alzheimera) i ich rodzin. Inspiracją dla tego wydarzenia jest wystawa Anny Rendeckiej Zanikanie (Miejsce Projektów Zachęty, ul. Gałczyńskiego 3, 19.07–6.10.2024) oraz obchodzony we wrześniu Światowy Dzień Walki z Chorobą Alzheimera. Według Polskiego Stowarzyszenia Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera, w Polsce z zaburzeniami neuropoznawczymi żyje ponad 500 tys. osób, w tym ponad 300 tys. ma chorobę Alzheimera. U wielu z nich choroba nie została jeszcze rozpoznana, dlatego nie korzystają oni z pomocy specjalistów. Wobec braku skutecznego leku wszelkie działania niefarmakologiczne i wsparcie środowiskowe nabierają szczególnego znaczenia. Nasze spotkanie ma na celu wspólną refleksję na temat stereotypów oraz wpływu naszych przekonań na życie osób, które usłyszały diagnozę zaburzeń poznawczych, a także ich rodzin i bliskich. Jest również próbą zmierzenia się z refleksją nad trudną codziennością tych osób i brakami w systemach wsparcia. To wydarzenie otwiera wspólną pracę nad programem dostępnościowym Zachęty, skierowanym do osób z zaburzeniami neuropoznawczymi.
program wydarzenia:
godz. 15.30 | Miejsce Projektów Zachęty, ul. Gałczyńskiego 3
oprowadzanie Anny Rendeckiej po wystawie Zanikanie
godz. 17.30 | Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, sala na poziomie - 1
Sztuka ma moc terapeutyczną. Prezentacja prac podopiecznych Centrum Alzheimera
Twórczość artystyczna podopiecznych Centrum Alzheimera jest efektem ich działań podczas prowadzonych w ośrodku zajęć terapia poprzez sztukę.
Terapeuci nie narzucają formy, techniki czy sposobu wykonania pracy lub spędzenia czasu w arteterapii, co każdemu uczestnikowi pozwala na wyrażenia siebie poprzez formę artystyczną adekwatną do aktualnego samopoczucia.
Podczas zajęć arteterapii uczestnicy są zachęcani do swobodnego zagłębienia się w świecie swojej wyobraźni. Często wykorzystywana jest podczas zajęć technikę kolażu. Przyklejane są niewielkie fragmenty zdjęcia wyciętego z gazety lub kalendarza. Najczęściej są to widoki pięknych miejsc z kwiatami, łąkami, górskie chatki, ogrody, piękne postacie kobiet i mężczyzn.
Prawdopodobnie są to miejsca, w których uczestnicy zajęć sami chcieliby się znaleźć. Te pozytywne obrazy dają dobrą energię i poczucie, że świat jest piękny, wyjątkowy, pełen barw i kolorów. To od uczestnika zależy jaki będzie motyw obrazu. Każda z osób ma swoją historię i obrazy zapisane w wyobraźni. Na zajęciach plastycznych staramy się żeby te obrazy znalazły odzwierciedlenie na płótnie. Nie wszyscy mają możliwość podróżowania tym bardziej poprzez sztukę tworzenia, przenoszą się w piękne miejsca, mogą choć trochę nasycić się pięknym widokiem krajobrazów.
Prace powstają często na tekturowych pudełkach, oklejonych brystolem i gazetami. Staramy się wykorzystywać materiały najbardziej dostępne, nadać przedmiotom drugie życie. Każdy w domu ma skrawki zdjęć, stare gazety, tkaniny... Czasem podopieczni i ich rodziny sami je przynoszą, jako materiały plastyczne, które można powtórnie użyć.
Kiedy zaczynamy zajęcia, zawsze wszystkich serdecznie witamy, kiedy kończymy dziękujemy za wspólny spędzony czas i zaangażowanie. Najważniejsza „rzeczą", jaką możemy dać drugiemu człowiekowi jest „czas - tylko dla nich". Każdy jest inny, ma swoje potrzeby, określone zasoby, które staramy się wykorzystać. Nikogo nie zostawiamy samego, każdy otrzymuje pomoc i wspólnie coś stworzymy.
Nasi podopieczni lubią spędzać czas w pracowni plastycznej. Wchodząc do sali Seniorzy czują się jakby byli w bajkowej galerii stworzonej przez nich samych. Każdy uczestnik, przy filiżance kawy lub herbaty, może podziwiać prace wykonane różnymi technikami, które ozdabiają ściany pracowni. Seniorzy rozpoznają swoje prace – co daje im wiele radości i powodu do dumy.
od godz. 17.30 do końca wydarzenia | Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, sala na poziomie - 1
Specjalistyczny Punkt Konsultacyjny
W ramach Specjalistycznego Punktu Konsultacyjnego psycholog świadczy porady, konsultacje i udziela pomocy w rozwiązywaniu trudności osobistych w opiece nad osobą z niepełnosprawnością poznawczą i innymi trudnościami. Wspieranie osoby z taką niepełnosprawnością skutkuje wieloma ograniczeniami, trudnościami i wyzwaniami w życiu osobistym i funkcjonowaniu rodziny. Specjaliści pomagają opiekunom i rodzinom osób żyjących z chorobą Alzheimera i innymi zaburzeniami neuropoznawczymi adaptować się do nowych warunków i zmian wynikających z pogłębiających się u bliskiej osoby trudności. Służą wsparciem w sytuacjach kryzysowych, takich jak poczucie osamotnienia w opiece, bezsilność, trudności z radzeniem sobie z reakcjami agresywnymi i innymi sytuacjami, w tym uzależnieniami. Udzielają również wsparcia i informacji o możliwościach uzyskania pomocy medycznej czy dostępności placówek pomocowych i specjalistycznych.
godz. 18 | Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, sala kinowa
Włączenie społeczne
Spotkanie performatywne – wprowadzenie do wspólnej refleksji nad codziennością osób z niepełnosprawnością poznawczą
prowadzenie: Monika Stroińska i Jarosław Gnioska
godz. 19 | Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 3, sala kinowa
Włączenie społeczne
dyskusja z udziałem widowni
prowadzenie: Monika Stroińska i Jarosław Gnioska
w dyskusji udział wezmą:
Barbara Dąbrowska – historyczka sztuki, edukatorka, wieloletnia kierowniczka działu edukacji Zachęty. Od 2008 roku prowadzi cykl spotkań o sztuce współczesnej Patrzeć/Zobaczyć dedykowany osobom w wieku 60 +.
Edyta Ekwińska – psycholożka, doktora nauk o zdrowiu, wiceprezeska związku stowarzyszeń Alzheimer Polska. Od kilku lat reprezentuje Polskę w europejskiej federacji organizacji alzheimerowskich Alzheimer Europe, jest członkinią Zarządu Age Platform Europe. Od ponad 20 lat pracuje z chorymi i opiekunami osób żyjących z demencją.
Jarosław Gnioska – dyrektor Centrum Alzheimera i inicjator koncepcji projektu NEUROPRZYJACIELE.
Adam Piątkowski – inżynier-projektant. Obecnie ma 77 lat i opiekuje się osobą bliską. Pisze: „Od 14 lat świadczę opiekę i organizuję codzienne życie mojej żony i swoje”. Członek Stowarzyszenia Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera.
Anna Rendecka – historyczka sztuki, graficzka, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 2022 roku otrzymała wyróżnienie dziekańskie za pracę dyplomową zatytułowaną Zanikanie obronioną pod kierunkiem Andrzej Węcławskiego, która zdobyła główną nagrodę na 14. edycji Ogólnopolskiej Wystawy Najlepszych Dyplomów Akademii Sztuk Pięknych w Zbrojowni Sztuki w Gdańsku.
Monika Stroińska – gerontopsycholożka, założycielka Centrum Montessori Senior. Absolwentka Uniwersytetu Genewskiego i Uniwersytetu Montpellier III, na którym otrzymała tytuł magistra psychopatologii i neuropsychologii starzenia się. Wieloletnie doświadczenie zdobywała jako psycholog oddziału poznawczo-behawioralnego w Szpitalu Uniwersyteckim w Montpellier, co pozwoliło jej wyspecjalizować się w dziedzinie niefarmakologicznych metod radzenia sobie z zachowaniami reaktywnymi i interwencjach usprawniających funkcjonowanie poznawcze u osób z zaburzeniami neurpoznawczymi. Założycielka Centrum Montessori Senior.
Monika Weychert – kierowniczka działu edukacji Zachęty.
Karolina Wiktor – artystka wizualna, autorka, animatorka akcji edukacyjno-kulturalnej Kultura i Neuronauka (konferencja i warsztaty) w Zachęcie — Narodowej Galerii Sztuki, a od niedawana prezeska Fundacji NeuroUżytecznej. W 2017 laureatka Nagrody Katarzyny Kobro. Od 2001 razem z Aleksandrą Kubiak tworzyła duet performerski Grupa Sędzia Główny. W sierpniu 2009 w wyniku pęknięcia tętniaka i dwóch udarów nastąpił całkowity zwrot w jej karierze: w 2010 Grupa Sędzia Główny zostaje zawieszona, a w 2013 zamknięta.
Obecnie zajmuje się szeroko rozumianą poezją wizualną, konkretną, tworzeniem czcionek Braku. W swoich pracach łączy wiedzę o mózgu (kognitywistkę/neuronaukę) z interakcją odbiorcy, która jest kluczowa dla rozumienia sztuki. W 2020 na zaproszenie Fundacji Teatr 21 stworzyła instruktażowy, performatywny film Niezbędnik Afazjanina będący preludium do jej trzeciej książki.
Autorka blogów afazja.blogspot.com i poezjawizualna.blogspot.com, swoje doświadczenia opisała w poetyckiej książce Wołgą przez Afazję (Zachęta, Ha!art, 2014). Na przełomie 2019/2020 roku została wydana nowa książka – graficzny poemat Pusto-stan nienawiści (Zachęta, 2019/2020)
NEUROPRZYJACIELE
Jest to idea wspólnoty instytucji i ludzi, których celem jest dobro osób żyjących z zaburzeniami neuropoznawczymi, ich rodzin oraz otoczenia, gdyż problem ten dotyka zarówno chorych, ich rodziny, ale także ich bliższe i dalsze otoczenie. Chodzi o stworzenie wspólnoty opartej na sieci współpracy podmiotów zorientowanych na powyższy cel. Sieć ta pozwoli na efektywny sposób wykorzystania zasobów materialnych i intelektualnych uczestników wspólnoty, a także stworzyć rozwiązania, które uczynią życie ludzi z niepełnosprawnością poznawczą lepszym i szczęśliwszym.
Fragment tekstu Anny Rendeckiej:
„Diagnoza choroby Alzheimera w rodzinie to zmiana dotycząca nie tylko osoby chorej, ale także całej rodziny i najbliższych. Problem w sposób bezpośredni i pośredni zmienia życie każdego bliskiego, a zwłaszcza tego, który chce pomóc. Wspieranie osoby z trudnościami poznawczymi wymaga z jednej strony wiedzy, a z drugiej cierpliwości, wytrwałości, opanowania i wyrozumiałości. Jeśli opiekunem staje się współmałżonek, syn lub córka, ktoś dotychczas najbliższy, to na ramiona takiej osoby spada wielki ciężar, którego czasami nie sposób udźwignąć samemu. Obok trudności natury fizycznej pojawiają się problemy psychologiczne. Zmienia się dotychczasowa, ułożona według znanych schematów, codzienność. Zmieniają się relacje, komunikacja oraz znane dotychczas zachowania. Można powiedzieć, że życie ulega całkowitemu przeorganizowaniu. Jedna z najczęstszych refleksji, z którą spotkałam się podczas moich badań, dotyczyła »zanikania« osoby, którą znamy, a na jej miejscu pojawienia się kogoś niejako obcego. Zatem owo zagubienie i nierozpoznawanie ludzi i sytuacji wokół doświadcza zarówno osoba z niepełnosprawnością poznawczą i jego bliscy. Dlatego tak ważne jest, żeby zwracać się po pomoc, dzielić się przeżyciami i lękami, szukać wsparcia. Bycie opiekunem to ogromny wysiłek psychiczny i fizyczny, finansowy, a także społeczny”.
Współorganizatorzy:
