Utopia w służbie demokracji. Kooperatyzm jako „ideologia mniejsza”.
Wykład dr. Bartłomieja Błesznowskiego z cyklu „Szklane domy”
Zachęta / sala kinowa (wejście od ul. Burschego)
wstęp wolny
Dyskusję poprowadzi prof. Andrzej Mencwel.
Przedwojenny kooperatyzm był znaczącym prądem myślowym i ruchem społecznym — zarówno w krajach Europy Zachodniej, jak i w Polsce — w którym ścierały się różne nurty społeczno-polityczne: socjalistyczne, ludowe, anarchistyczne czy chrześcijańsko-demokratyczne. Można wręcz uznać go za rodzaj metaidei, jaka rządziła formowaniem się światopoglądu polskiej inteligencji zaangażowanej od pozytywizmu do końca II RP. Jej doniosłym rezultatem okazało się uformowanie ruchu spółdzielczości konsumenckiej, mającej ambicje stać się remedium na potrzeby bytowe mas ludowych i pracujących, a w konsekwencji zarzewiem politycznej emancypacji tychże. Więcej — kooperatyzm miał także ambicje wspólnototwórcze, ambicje przebudowy społeczeństwa i państwa zgodnie z ideałem „rzeczpospolitej kooperatywnej”, którą miała stać się niepodległa Polska.
Dziś, gdy światowy kryzys gospodarczy pociągnął za sobą (a może ujawnił?) pogłębienie się nieufności obywateli w stosunku do elit, których społeczne wyalienowanie doprowadziło do podkopania fundamentalnej zasady demokracji europejskiej: partycypacji obywatelskiej w procesie rządzenia. Zasada ta, w konfrontacji z neoliberalną doktryną, okazała się trudna do utrzymania. „Ekonomizacja” polityki doprowadziła do uznania splotu państwo–rynek za obowiązujący model wspólnoty. Co w świetle często stawianych przez socjologów i ekonomistów diagnoz na temat kryzysu współczesnych gospodarek, indywidualizacji czy zaniku umiejętności współpracy, nabiera szczególnego sensu w Polsce — kraju o wciąż niskich wskaźnikach partycypacji obywatelskiej.
Dr Bartłomiej Błesznowski — socjolog, adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW, współtwórca społecznej inicjatywy „Laboratorium kooperacji” i projektu badawczego „Tradycje polskiego kooperatyzmu. Od idei do praktyki” (grant NPRH), redaktor wyboru pism polskich kooperatystów Kooperatyzm, spółdzielczość, demokracja (Warszawa 2014), który w tym roku ukaże się jako Cooperativism and Democracy. Selected Works of Polish Thinkers nakładem holenderskiego wydawnictwa Brill.
Prof. Andrzej Mencwel — krytyk, eseista, historyk literatury i kultury polskiej. Opublikował m.in. Przedwiośnie czy potop (1996), Etos lewicy (1990, 2009), Wyobraźnia antropologiczna (2006), Stanisław Brzozowski. Postawa krytyczna. Wiek XX (2014).
Szklane domy to cykl wykładów wprowadzających w tematykę wystawy planowanej w 2018 roku, realizowanej przez Zachętę — Narodową Galerię Sztuki i Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
