Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

koncepcja wystawy, budowanie relacji i tworzenie kontekstów: Teresa Murak
kuratorka: Joanna Kordjak
współpraca ze strony Zachęty: Katarzyna Kołodziej
współpraca: Mateusz Rembieliński, Erik Fonkalsrud

Performerka i rzeźbiarka podejmująca działania w przestrzeni publicznej, prekursorka i najważniejsza przedstawicielka sztuki ziemi w Polsce. Od pierwszych realizacji, takich jak Zasiew w domu studenckim Dziekanka (1972), Procesja (1974) czy Przyjście zieleni w Galerii Repassage (1975), znakiem rozpoznawczym artystki jest wykorzystywanie biologicznych procesów: zasiewu, wzrostu, obumierania.

Na wystawie twórczość Teresy Murak prezentowana jest zarówno poprzez wybrane prace powstałe w ciągu ostatnich kilku dekad, jak i najnowsze realizacje (w różny sposób odwołujące się do tych historycznych). Szczególnie ważne miejsce zajmują dzieła, których tworzywem jest ziemia w rozmaitych postaciach, a także działania artystki z krajobrazem — w mikro- i makroskali: od wydeptywania ścieżek w pejzażu po rzeźby dla Ziemi, których parametry wyznacza ciało ludzkie.

W proces tworzenia Murak wpisane jest nieustanne wędrowanie. Artystka daje się zatrzymać przez miejsca, w których potem realizuje swoje prace. Dostrzega i sięga po to, co przyziemne, niskie, pospolite — czynności lub przedmioty podnoszone do rangi sacrum.

Zasięg tych wędrówek bywa różny: od lokalnego (spacer ulicami miasta) po niemal globalny. Kontynuacją podróży wzdłuż osi północ—południe, zapoczątkowanych w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych, jest prezentowana na wystawie praca Lillehammer (2015–2016).

Istotnym elementem tych wędrówek jest otwarcie na współuczestnictwo — spotkania, budowanie relacji, wreszcie radość tworzenia we wspólnocie.

Materią sztuki Teresy Murak stanowią czas i entropia, które określiły sposób pracy nad wystawą oraz funkcjonowanie w jej przestrzeni poszczególnych dzieł. Istotą jest proces ich powstawania — performans rozpisany przez artystkę na wiele tygodni i miesięcy. Jego kluczowe momenty to: zobaczenie — wytyczenie — uniesienie; czas „pomiędzy” wypełniało czekanie i czuwanie.

Podstawowym elementem artystycznej strategii Murak jest organizowanie przestrzeni. Zasięg i skalę działań, które stworzyły tę wystawę, wyznacza z jednej strony odległość — koło podbiegunowe, z drugiej głębokość — 1000 metrów pod ziemią. Artystka wykorzystuje również dla potrzeb swojego dzieła i eksploruje na wielu poziomach przestrzeń budynku galerii, ze szczególnym uwzględnieniem dachu. Staje się on ważnym obszarem jej działania.

Rzeźba z węgla zrealizowana na wystawę w Zachęcie to kontynuacją projektu rozpoczętego w 2006 roku. Powstawała przez ostatnich kilka miesięcy jako rezultat spotkania i ścisłego współdziałania z ludźmi związanymi z kopalnią Halemba.