Miejsce Projektów Zachęty

artystka: Justyna Wencel
kuratorka: Magda Kardasz
współpraca: Karolina Bielawska

Justyna Wencel nazwała swoją wystawę w Miejscu Projektów Zachęty Ziemia, ziemia. To jednocześnie tytuł jej najnowszej pracy – trójkanałowej projekcji wideo z muzyką. Praca pokazywana jest w podziemnej części galerii, w pomieszczeniu sprzyjającym skupionemu odbiorowi. Film powstał w 2014 roku i dokumentuje rozpoczętą rok wcześniej akcję artystyczną Otwarty Jazdów, mającą zwrócić uwagę opinii publicznej na zagrożoną likwidacją idylliczną enklawę zieleni i drewnianej architektury w centrum Warszawy. Artystka dostała w posiadanie ogródek, w którym przeprowadziła działania uwiecznione na filmie. Pracowite przesiewanie ziemi sitem, rysowanie grabkami regularnych szlaczków na powierzchni gleby wypełniającej cementowe donice ustawione w kształt labiryntu; w końcu próba przejścia przez niego bosymi stopami po brzegach donic. Ważnym elementem uwiecznionych akcji o na poły medytacyjnym charakterze był czas – chodziło bowiem o zapisanie procesu przemiany, dążenia do doskonałej formy, ostatecznie pokonanego przez nieprzewidywalny żywioł natury.

Opozycja między naturalnymi skłonnościami człowieka, jego związkami z przyrodą czy ziemią właśnie a regułami narzucanymi przez społeczeństwo; sztuka jako rodzaj działalności magicznej mogącej wpływać na otaczający świat i artystę oraz mająca moc zaklinania rzeczywistości to drążone często przez artystkę tematy powracające także w opisanej instalacji wideo. Z kolei obecne w niej również działania w przestrzeni publicznej, z miejscowym kontekstem historycznym i ludzkim, zainteresowanie małą architekturą miejską (w tym pomnikami), pojawia się od początku drogi twórczej artystki.

Na wystawie w MPZ Wencel postanowiła pokazać także cztery wcześniejsze prace, w których obecne są wątki relacji człowieka i natury, czasu, przemijania i odradzania, więzów rodzinnych czy problemów płci społecznej. Ich bohaterka (autorka) wykonuje działania zbliżone do medytacji, rytuałów przejścia, z pogranicza ludowych wierzeń i czarów. Mapa (2009) oraz filmy Drzewo, Piekło niebo (oba 2010) czy Cechy dziedziczne (2012) powstały w domu i ogrodzie rodzinnym artystki  z użyciem przedmiotów towarzyszących jej dzieciństwu i dorastaniu, kojarzących się z konkretnymi członkami rodziny, także tymi, którzy odchodzą bądź odeszli. Dwa pierwsze są zapisami działań performatywnych prowadzonych wokół „magicznego drzewa” w sadzie, które – jak pisze Wencel – nawiązują do rytuałów magii sympatycznej zakorzenionej w wielu kulturach. Artystka patrzy na ziemię jako na tę, która rodzi i chowa.