Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki

kuratorka: Monika Weychert Waluszko
współpraca ze strony Zachęty: Magdalena Komornicka
współpraca: Tomasz Koper
asysta przy pracy Aernouta Mika: Emile Miedema, Martijn Rooker

Romowie żyją obok nas, jednak wiele nas dzieli, a najbardziej nasze spojrzenie na tych obcych etnicznie współmieszkańców. Są tu, a zarazem pozostają nieobecni – ignorowani lub nienawidzeni. Wystawa zaprezentuje m.in. zbiór sztychów, fotografii i obrazów (powstałych od XIX do XX wieku), pokazujących stereotypowy obraz Romów w sztuce polskiej. „[…] akt kolonizacji Romów przez europejską większość dokonuje się w sposób najbardziej widoczny na płaszczyźnie wizualnej”* (Timea Junghaus). Natomiast prace artystów współczesnych z różnych krajów przedstawiają możliwe drogi wyjścia poza utrwalone klisze. Podstawowe tematy wystawy to: ukryta integracja a wymuszona asymilacja, nomadyzm jako możliwa alternatywa społeczna, pojęcie „cygańskości”, głos Romów w dyskusji o zagładzie. Wspólnym mianownikiem łączącym wiele wątków jest tu architektura.

Od dawna zastanawia nieobecność komentarza społecznego, politycznego czy historycznego na temat historii stosunków polsko-romskich: pełnej pogromów, nietolerancji i niezrozumienia. W roku 2013 konflikty wybuchły we Wrocławiu, gdzie narodowcy chcieli spalić romskie koczowisko, czy w Andrychowie, gdzie mieszkańcy zażądali wysiedlenia romskich sąsiadów. Polski kontekst jest także interesujący ze względu na środowisko artystyczne, które – zwykle wrażliwe społecznie – do tej pory nie sięgnęło po wątek rasistowskich praktyk obecnych w naszych czasach i tuż obok nas. Historie przemilczane niosą ze sobą o wiele większy potencjał i siłę, niż te wielokrotnie opowiedziane. Taka jest rola wystawy zorganizowanej w Zachęcie: wyprowadzenie romskiej tematyki z marginesów do głównego dyskursu społecznego, politycznego, ekonomicznego czy estetycznego, a przez to zerwania z nieobecnością i niewidzialnością Romów w polskim społeczeństwie.

* cytat pochodzi z tekstu opublikowanego w towarzyszącej wystawie książce Romano kher. O romskiej sztuce, estetyce i doświadczeniu.

Artyści: Neal Adams, Daniel Baker, Delaine Le Bas, W. Beechey, H. Boagaerts, Tadeusz Borowski, Bownik, Olga Boznańska, Kazimierz Czapiński, Hubert Czerepok, Maria Demiter, Dengler, Jerzy Dorożyński, Marcelina Gunia, Jerzy Ficowski, Wojciech Gerson, Maksymilian Gierymski, Edward Gorazdowski, Marcelina Gunia, Wojciech Jerzy Has, John Heartfield (właśc. Helmut Herzfelde), Anna Kamińska, Juliusz Kossak, Antoni Kozakiewicz, Jan Krajewski, Ignacy Krieger, Joe Kubert, Aleksandra Kubiak, Stan Lee, Leon Lewkowicz, Jerzy Litwora, Iain McKell, Aernout Mik, Karol Młodnicki, Jana Müller, Janusz Nel Siedlecki, Edward Nicz, Constant (właśc. Constant Nieuwenhuys), Krystyn Olszewski, Igor Omulecki & Payam Sharifi, R. Paulussen, Antoni Piotrowski, Michał Pociecha, Dorota Podlaska, Jerzy Potrzebowski, Izabella Rapf-Sławikowska, Francis Reisz, Tadeusz Rolke, Marek Rudowski, Julian Schübeler, Zygmunt Sidorowicz, Władysław Siwek, Jan Styfi, Tomasz Tomaszewski, Bruce Weber, Alex Wedding (właśc. Grete Weiskopf), Mateusz Wiśniewski, Piotr Wójcik, Andrzej Zajkowski oraz autorzy anonimowi.